Zdaje mi się, że mam pełną pierś tego szczęścia dziwnego, że po wszystkich żyłach pulsuje mi ono, niby słońce płynne. Jak mnie zastrzelą, to zamiast krwi lunie na ziemię potok plam słonecznych! Hm, wcale niezłe porównanie poetyckie... Ach, Janku, Janku, jakże ja teraz wiem i wierzę, że na świecie jest coś większego nad życie i mocniejszego nad śmierć!...
Jerzy mówił, a Jan coraz to mocniej czuł owo, ojcowskie jakby, rozżalenie na okrutny los, i przyszła nań obawa, z kolei o siebie, aby się sam nie rozbeczał. Wlot pojmował wszelkie «modernizmy»[2] brata, ale jego nie mógł już poznać: tak mu w oczach zmienił się i urósł. Istotnie w Jerzym na ową chwilę odmieniła się dusza. Może i lepiej, że zginał. Bo gdyby na wojnę nie chodził, stałby się zapewne jednym z tych poetów, co widzę i odkrywają wszystek swój świat wciąż i wciąż jeno w ciasnem kole ciał kobiecych, opisując swe odkrycia wytwornisiowskiem słówkiem, tudzież żonglerskim[3] rymem, wymanikiurzonym[4], jak paznokcie stołecznej nierządnicy. W najlepszym razie mógłby kiedyś napisać pięknym stylem dramat, w którym syn uwodzi rodzoną matkę, a matka syna, poczem schodzą ze sceny niby to dla dalszego grzechu w słodkiem sam na sam, zaś publiczność wyje i klaszcze jak opętana. Jednak Jerzy, na szczęście dla ojczystej literatury, w cywilu nie został, lecz wojował. I oto przed śmiercią zestrzelił całą ekstazę twórczą w improwizacji[5], wypowiedzianej bratu, niby w łabędziej pieśni swojej. Wszelaki «bodeleryzm»,[6] «nowy dreszcz w sztuce», «naga dusza», «absolut»[7], wszystko to,
- ↑ 1,0 1,1 Modernistyczny (modernizm), nacechowany właściwościami prądu literacko-artystycznego, zwanego modernizmem, który polega, między innemi, na odtwarzaniu wzruszeń i odczuć dusz krańcowo indywidualnych.
- ↑ Por. ods. 78[1].
- ↑ Żongler (franc.) — Średniowieczny śpiewak-wykonawca pieśni miłosno-rycerskich, komponowanych przez t. zw. trubadurów; obecnie wyraz ten oznacza zręcznego kuglarza, umiejętnie wykonywającego rękoma rozmaite «sztuki»; stąd żonglerski — zręczny, jak kuglarz.
- ↑ Wymanikiurzony (franc.) — tutaj: wypielęgnowany.
- ↑ Improwizacja — utwór literacki lub muzyczny, który powstał bez przygotowania, z natchnienia.
- ↑ Bodeleryzm — od nazwy poety francuskiego Baudelaire’a (1821—1867), oznacza kierunek literacki, polegający na odtwarzaniu w poezji indywidualnych odczuć i wzruszeń dziwacznych, niepospolitych, niedostępnych i niezrozumiałych dla ogółu.
- ↑ Szukanie w człowieku «nagiej duszy», «absolutu» i t. p. cechowało twórczość prądu modernistycznego w literaturze (por. ods. 78)[1].
