jest duchem, aby zrozumieć orle szlachectwo duszy polskiej, przeto spokój i zewnętrzną obojętność Zwadów inni więźniowie wytłumaczyli sobie, jak na to ich stać. Nawet poczęli odczuwać do skazańców niechęć pewną. Władca umysłów rosyjskich (włastitiel umow)[1], własnowolny cham i po sekciarsku prawosławny mistyk[2], Fiodor Dostojewskij[3], będąc na katordze, zetknął się z Polakami, zesłanymi na Sybir za udział w powstaniu styczniowem. Nie podobali się mu rodacy Andrzeja Towiańskiego[4]. Ilekroć w swych pismach wspomina o nich, zawsze dodaje nieżyczliwie: «gordyje Polaki»[5]. Rosjanin, gdy czego nie rozumie, lży to zazwyczaj. To też i w gromadce więźniów przewijały się złośliwe szepty o «polskoj gordosti»[6].
— Wot preklatyj narodiec![7] Skowyczy to w duszy, jak pobity pies, ale przez gordost[8] nie wypłacze się dla ulgi na słowiańskiej piersi towariszcza po niesczastju[9] — myśleli i mówili Rosjanie.
Jeden z nich, znany Zwadom lepiej, bo nieraz rozmawiali z nim, jako że władał łamaną niemiłosiernie polszczyzną, podszedł do nich i rzekł:
— Panowie jednak dzielnie się trzymają...
Skazańcy obejrzeli go, jak rzecz martwą, i czekali, co on dalej powie.
— Ja to rozumiem, panowie. Moja matka takoż była polskiego pochodzenia. Honor to wasz polski, honor... Tak, tak... Piękna to rzecz mieć honor... Ja to rozumiem.
— A czy wiesz — zapytał Jan — za co walczyliśmy i za co giniemy, mój panie, który powiadasz, że z Polki się rodzisz?
- ↑ Władca umysłów — po rosyjsku.
- ↑ Mistyk — filozof, dążący do poznania zagadnień bytu przez objawienia wewnętrzne, kontemplację religijną.
- ↑ Dostojewskij — słynny pisarz rosyjski, m. i. autor powieści «Zbrodnia i kara».
- ↑ Andrzej Towiański, rówieśnik Mickiewicza, twórca nowej «nauki», mistycznego poglądu na świat. Działał w połowie XIX w. Wśród wychodźtwa polskiego w Paryżu i w Szwajcarji. Wywarł wielki wpływ na twórczość naszych poetów romantycznych, m. i. na Mickiewicza, Słowackiego, J. B. Zaleskiego, Goszczyńskiego.
- ↑ Gordyje Polaki (po rosyjsku) — dumni Polacy.
- ↑ 6,0 6,1 O polskiej dumie (j. w.).
- ↑ Przeklęty narodowiec! (ros.).
- ↑ Por. ods. 96[6].
- ↑ Towariszcz po niesczastju (ros.) — towarzysz niedoli.
