Strona:Teodor Herzl.pdf/13

poważne przesilenie; jak gdyby zanurzano rozpalone do czerwoności ciało w zimną wodę. Bezwątpienia, gdy ciało to jest przypadkowo żelazem, zamienia się ono — w stal“. Herzl nie wahał się też i przemienił się — w stal.
 Oto zaczęła się walka w jego duszy: wrzało w niej i kipiało, i powstało — „Państwo żydowskie“.
 W ciągu dwuch miesięcy śmiały jego plan został naszkicowany, przemyślany i napisany. Było to w początku 1895 roku.
 Wtedy przystąpił Herzl do swego wielkiego werbunku wśród najbogatszych. Zwrócił się do barona Hirscha z prośbą o rozmowę. Baron Hirsch był w podróży i listownie prosił Herzla o podanie na piśmie tematu rozmowy. Herzl odpowiedział: „Życzyłbym sobie jeno całkowitej uwagi Pańskiej choć zapewne jestem Panu zupełnie nieznany. W osobistej rozmowie zdobyłbym ją sobie prawdopodobnie, w liście trudno mi to wymódz“. Konferencja jednakowoż odbyła się 2-go czerwca 1895 roku.
 Raz tylko jeden spotkali się i rozmawiali ze sobą ci dwaj mężowie, którzy, jakkolwiek nawskroś różni wykształceniem, nastrojem duszy i charakterem, jednakże coś wspólnego posiadali: potęgę i wielkość woli. Herzl przybył na konferencję z pliką notatek. Nie mógł ich jednak wyczerpać. Baron Hirsch uśmiechał się doń nawpół drwiąco, nawpół z uprzejmą łaskawością; Herzl wstał i wyszedł. Nazajatrz pisał do niego: „Grzecznem swem szyderstwem zamknąłeś mi Pan usta. Jeszcze można mnie zbić z tropu w rozmowie. Nie posiadam jeszcze pewności siebie, która wszakże wzmagać się będzie, gdyż konieczna jest, jeżeli się pragnie łamać przeszkody, wzruszać obojętnych, pocieszać cierpiących i obcować z możnymi tego świata“.
 Teraz wiemy: „pewność ta“ wzmogła się, tak prędko i tak potężnie, że przez lat 8 świat cały nie mógł wyjść ze zdumienia. Z innymi zupełnie „możnymi tego świata“ rozmawiał potem Herzl — a ci się nie uśmiechali. Pertraktowali z nim. A jednak baron Hirsch rzeczywiście nie mógł uczynić nic innego, jak uśmiechać się na widok dziwnego marzyciela, który chciał podnosić ogólny poziom umysłowy, kulturalny i etyczny Żydów coraz wyżej i wyżej, podczas gdy on, baron Hirsch, pragnął obniżyć go do stopnia zdrowych zjadaczy chleba i analfabetów