Strona:Teodor Jeske-Choiński - Poznaj Żyda!.djvu/103

prawowierni talmudyści obwołali heretykiem, samej jednak treści „Księgi Ksiąg,“ jej duszy, nie tknął. Nawet jej nienawistnych wycieczek przeciw „gojom,“ „akumom“, „muchrom,“ nie usunął, nawet jej mściwości nie złagodził. Uczył wprawdzie tolerancyi względem innowierców, ale tylko „dla miłego spokoju,“ w chwilach, groźnych dla Judaitów. Mimo swoje wykształcenie filozoficzne i pobłażliwość dla śmielszych Żydów, wyłamujących się z pod tyranii talmudystów, był sam praktykującym talmudystą, prawowiernym gorliwcem, żądającym dla „tradycyi“ takiego samego posłuszeństwa, jak dla Biblii.
 Głową jednolitą Majmonides, „orzeł żydowski“, nie był. Praktykujący gorliwiec chwieje się w swojem drugiem większem dziele, w „More Nebuchim“ (1190 r.), które ma być filozofią religii żydowskiej. Nakazuje on posłuszeństwo dla Biblii i tradycyi (Talmud), a oparłszy się na doktrynie Saadii i filozofii greckiej, zerka tak samo, jak Saadia i Ibn Gebirol, w stronę panteizmu: „świat jest wprawdzie wcielonym Bogiem, lecz powstał w czasie.“
 Z Majmonidesem kończy się działalność naukowa Żydów średniowiecznych. Błysnęła blaskami meteoru i zgasła. Po „drugim Mojżeszu“ wrócili Żydzi do Talmudu, do jałowych sporów, waśni, bezcelowych polemik, aż utonęli w ciemnościach Kabały, stworzonej, jak wieść niesie, przez ślepego rabina Izaaka i jego ucznia, Asriela Esrę (1200 roku).
 Wszyscy myśliciele żydowscy bawili się także