Strona:Teodor Jeske-Choiński - Poznaj Żyda!.djvu/105

dwa kraje, w których mogli się poruszać z całą swobodą, Turcya i Niderlandy.
 Bogaty Żyd portugalski, Joao Miques (Józef Nassi), wypędzony z kraju rodzinnego, udał się do Stambułu, otoczony liczną świtą. Sułtan Sulejman przyjął go uprzejmie, a nawet udzielił mu gościny na własnym dworze. Syn Sulejmana, Selim, wyniósł banitę do godności księcia Naxos (w r. 1566), nadawszy mu kilka wysp na morzu egejskiem. Joao Miques był przez długi czas powiernikiem i doradcą dwóch sułtanów, czyli właściwie, rzeczywistym rządcą państwa otomańskiego, nadto uznaną, legalną głową Żydów, przebywających w Turcyi, a mimo to nie troszczył się wcale o oświecenie i podniesienie swych współwyznawców. Jak wszyscy Żydzi, którym okoliczności sprzyjały, pamiętał tylko o własnej i rodziny swojej kieszeni. Przyznaje to nawet Grätz, a Otton Henne Am Rhyn, mówi: „jest prawdą stwierdzoną przez historyę, że Żydzi, znajdujący się w korzystnych warunkach, dbali zawsze tylko o siebie, nie mając zmysłu do szerszych, narodowych lub ogólnoludzkich celów. Byli oni po wszystkie czasy małodusznymi samolubami.“
 Prawie równocześnie otworzyło się dla Żydów drugie schronisko. Gdy Wilhelm z Oranien ogłosił w Niderlandach swobodę sumienia, pośpieszyło tam w r. 1593 kilkuset rozbitków hiszpańsko-portugalskich. Osiedli oni prawie wszyscy w Amsterdamie, gdzie wykupili po kilkunastu latach 300 pałaców