Strona:Teodor Jeske-Choiński - Poznaj Żyda!.djvu/28

wadził dalej słynny rabi ben Akkiba, lecz i ten nie zdążył zebrać wszystkich komentarzów (zginął w zawierusze politycznej podczas buntu Bar Kosiby za cesarza Hadryana). Po Akkibie pracował nad ułożeniem Talmudu jego uczeń, Meir, dopiero jednak rabi Jehudzie hanassi („świętemu“), który przeniósł główną szkołę do Seforis, udało się dokonać przy pomocy licznych uczniów mozolnej roboty (około r. 200 po Chr.).
 Wszystkie komentarze rozmaitych „tanaimów“ aż do r. 200 p. Chr., zebrane i spisane przez Jehudę i jego uczniów, stanowią „wykład,“ albo, jak twierdzili zwolennicy tradycyi, „powtórzenie“ zakonu mojżeszowego i zowią się dlatego Miszną. Z uporządkowaniem tego materyału, gromadzonego przez wieki, kończy się żywa tradycya, stojąca na równi z objawieniem. Nie wolno odtąd Tory komentować, Jehuda bowiem zamknął wszelkie komentarze. Odtąd nie ma już tanaimów, czyli samodzielnych twórców; miejsce ich zajęli „amoraimowie,“ czyli wykładacze Miszny.
 Tych wykładaczów Miszny znalazło się bardzo dużo w eksilarchacie babilońskim, dokąd przeniesiono główną szkołę. Każdy amoraim, aczkolwiek nie wolno mu było odbiegać od prawd, zawartych w Misznie, mógł ją jednak dowolnie, po swojemu wykładać, co się też w istocie działo. Powstało więc znów w ten sposób wielkie mnóstwo różniących się między sobą podkomentarzów, które trzeba było uporządkować i oczyścić z niepotrzebnych