Strona:Thomas Carlyle - Bohaterowie.pdf/152

ścianizm taki, jakim Dante go śpiewa, różni się zupełnie i od poganizmu pierwotnego ducha norskiego i od nawpół wyrażonego „niepraworodnego chrześcianizmu,“ opowiadanego na siedmset lat przedtem w pustyni arabskiej! Najwznioślejsza z urzeczywistnionych dotychczas wśród ludzi myśli wyśpiewana tu i trwale usymbolizowana przez jednego z najszlachetniejszych ludzi.
 Nie jesteśmyż, tak czy owak, zadowoleni z posiadania Komedyi Boskiej? Według moich wyrachować, może ona jeszcze przetrwać długie tysiące lat, albowiem wyraz rzeczy z najbardziej wewnętrznej dziedziny duszy ludzkiej różni się najzupełniej od tego, co wyraża zewnętrzność. Zewnętrzność należy do chwili i znajduje się pod władzą mody, to też mija i znika wśród szybkich zmian bez końca, — lecz wewnętrzność jest jedna i ta sama wczoraj, dziś i na zawsze. Dusze szczere wszystkich pokoleń świata, patrząc na Dantego, poczują się do pewnego z nim braterstwa; głęboka szczerość jego myśli, nieszczęść oraz nadziei tak właśnie przemówią do ich szczerości, i odczują oni, że ten Dante ich także był bratem. Napoleona na Św. Helenie zachwyca szlachetna prawdomówność starego Homera. Najstarożytniejszy z proroków hebrajskich, dzięki temu właśnie, że mówi z głębi serca swego ludzkiego, chociaż w różnej, niż dzisiejsze, formie, przemawia rzeczywiście i teraz jeszcze do serc wszystkich ludzi. W tem tkwi jeden jedyny sekret pozostania na długo pamiętnym Pod względem głębi szczerości Dante także przypomina starożytnych proroków; słowa jego — jak i ich — płyną wprost z serca. Nie byłoby potrzeby dziwić się, wobec przepowiedni, że poemat jego mógłby być naj-