Strona:Thomas Carlyle - Bohaterowie.pdf/209

mężnie, jako człowiek silny i prawy, by inni ludzie prawi mogli dokoła niego się skupić. Bez tego nikt nie zostanie przywódcą ludzi. W okolicznościach tych nadzwyczaj zasługuje na uwagę moc rozsądku Lutra, jak i wszelka inna siła, np. pomiędzy innemi siła milczenia, tolerancyi i umiarkowania.
 Powiedziałem: tolerancyi, a bardzo oryginalny to był rodzaj jego tolerancyi. Rozróżnia on wszystko, co jest głównem i co nie jest takiem, — drugorzędnem zaś mało się zajmuje. Dochodzi go naprzykład skarga, że pewien kaznodzieja „nie chce kazać bez sutanny.“ „A więc cóż — odpowiada Luter, — cóż sutanna człowiekowi może zaszkodzić? Niech tedy włoży sutannę do kazania, niech nawet włoży trzy sutanny, jeśli tylko z tem mu dogodniej!“ Postępowanie jego w sprawach: dzikiego zniszczenia obrazów w Karlstadzie, anabaptystów, wojny wieśniaczej — wykazuje siłę szlachetną, niemającą nic wspólnego z gwałtownością spazmatyczną. Pewna jego tudzież bystra intuicya natychmiast odróżnia, o co rzecz chodzi: człowiek silny oraz sprawiedliwy ogłasza, jakie zachowanie się będzie mądre — i wszyscy ludzie idą za nim. Takież świadectwo dają o Lutrze dzieła jego pisane. Język jego rozumowań wyszedł już z mody obecnie; czyta się je przecież z dziwnem zajęciem I rzeczywiście, sama stylistyka jego warta jeszcze czytania; nadzwyczaj wielką jest zasługa Lutra w historyi literatury; jego sposób wyrażania się stał się językiem wszelkiego pisma. Te dwadzieścia cztery tomy, pozostałe po nim in quarto, nie są napisane dobrze, były bowiem pisane pośpiesznie, w celu wcale nieliterackim. W żadnych jednak książkach nie znalazłem zdrowszej, naturalniejszej,