Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/16

malnych, a nawet czysto słownych między Norwidem a współczesnymi pisarzami. Praca pani Zofji Szmydtowej dowodzi wymownie, że takie wpływy w wielkim zakresie istniały; o ile jednak pierwszy okres (warszawski) autorka zbadała dokładnie, o tyle w dalszym ciągu poprzestała na wynotowaniu kilku łatwo rzucających się w oczy reminiscencyj.
 Na tem miejscu nie chodzi nam o pogłębianie i kontynuowanie tej pracy; chcemy tylko uogólnić pewne uwagi, poczynione na materjale, w analogiczny sposób zebranym.
 a) Pierwsza uwaga — co do «wpływologji» wogóle:
 Kwestja wpływów, pojętych, jako wyławianie pewnych zbieżności treściowych i stylistycznych czy językowych, tłumaczenie niemi twórczości autora i wyciąganie z tego pewnych ogólnych wniosków, jest sprawą ryzykowną i wątpliwej wartości. Stwierdzanie wpływów literackich ma znaczenie jedynie orjentacyjne i rzuca światło na pewne predyspozycje i cechy tego, na którego wpływy działały, a które mogą być w inny sposób odkryte. Zdanie sobie sprawy z genealogji wpływów, przy równoczesnem zacieśnieniu pojęcia i źródła tylko do terenu czysto literackich oddziaływań, nie wyczerpuje całokształtu zagadnienia genezy tworu autora, owszem, przez jednostronność w ujęciu zagadnienia, fałszuje istotę sprawy. Faktycznie bowiem, jeśli już mowa o wpływach zewnętrznych, a takiemi są wpływy literackie, to człowiek wogóle przecie nic aktualnego nie może zdziałać, jeżeli brak mu bodźca oddziaływania zewnętrznego, które wyzwala stany uczuciowe i myśli, spoczywające potencjalnie w duszy.
 Refleksja ta jest potrzebna zwłaszcza przy rozważaniu źródeł twórczości Norwida. Stokroć silniejszy wpływ, niż poezja współczesna, wywarli tacy malarze, jak Dürer, Wit Stwosz, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, rzeźbiarze greccy (jak wogóle sama technika malarstwa i rzeźbiarstwa), a następnie wybitni filozofowie (zwła-