Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/28

strzenny, logika układu trójwymiarowego, a nie logika rozwoju, nie schemat czasu. Wszystkie utwory można przedstawić jako jakieś obrazy, i z tą myślą były tworzone wszystkie pierwiastki kompozycji. W utworach Norwida niewiele się dzieje, raczej wszystko trwa i jest opisywane. Akcja polega na zestawieniu kilku przecięć poprzecznych prądu czasu. Jak się to odbija na języku?
 1) W zakresie czasownika możemy stwierdzić stosunkowo niewielki zasób słów, oznaczających prędki ruch.
 2) Z pośród różnych form czasownikowych unika Norwid form, określających dzianie się, a zato lubuje się w formach, określających stany. Używa więc bardzo często imiesłowów, bezokoliczników i tworzy rzeczowniki słowne.
 3) Ma upodobanie w stronie biernej: «Są skrzydłami orlemi noszeni» (Quidam), «i stał się wonny powiew fijołkowy» (Wędrowny sztukmistrz); «i oto nie będę już więcej omylona» (Tyrtej); «pełni swoją modlitwę, jaka jest mu tknięta, i zaiste, że pogłaskanym bywa niewidzialną Boga prawicą» (Ostatnia z bajek) i t. d.
 Pozatem mogły tu wpłynąć na używanie tych form inne języki, np. niemiecki i łaciński, jak również Biblja. Podniosły i patetyczny styl Biblji polega w znacznej mierze na częstem używaniu strony biernej. Norwid, który zawdzięczał wiele wczytywaniu się w Biblję, dostosowywał się w stylu mimowoli, choć organicznie, do podniosłego nastroju tych ksiąg.
 4) Dla oddania wieloplanowości w budowie akcji, używa Norwid bardzo często czasu zaprzeszłego, np. «nie postrzegłbym był»; «wygibnął był» (Stygmat); «rozmowa rozpoczynać się zwykła była» (Quidam).
 5) Form słowa być Norwid używa nietylko w roli łącznika orzeczenia imiennego, ale w znaczeniu: istnieć, trwać, powstawać, np. «usłyszeć słów dwa, a z których jest potem treść ciągła» (Assunta) i t. d.
 b) Charakterystyczne dla Norwida jest jedno tylko