Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/68

służy do skróconego definjowania się wzajemnego, lub porównania w celu wyrazistszego uwidocznienia wspólnych lub różnych treści. Ile po drodze następuje kompromisów z prawdą historyczną, to nas w tej chwili nie obchodzi; powinniśmy, czytając, dać zasugerować się obrazowemu i bardzo plastycznemu sposobowi wypowiedzi poety.
 Jak Norwid wyprowadza etymologję, jak naciąga prawdę do tezy i w jakim stopniu, to pokazuje pierwszy z brzegu przykład. Bierzemy pod uwagę 1) rozbiór egzegetyczny Bogarodzicy i 2) rozważania nad słowem piękno (O Sztuce dla Polaków).
 1) W niezwykle pięknej i poetycznej interpretacji Bogarodzicy pełno wielkich naiwności z punktu widzenia naukowego; tak np. zaraz we wstępie usiłuje Norwid udowodnić, że słowa «myszy zjadły Popiela» trzeba rozumieć: «Nortmanowie napadli na Popiela». Kolej podstawiania jednego pojęcia za drugie jest następujące: mysz po łacinie znaczy: mus. Mus ma związek ze słowem: musować. ę. Zatem mus = ten, który zapienia morze. Morze zapieniali piraci; ówczesnymi piratami byli Nortmanowie. Ostatecznie więc «Nortmanowie zwyciężyli Popiela».
 2) «... Wyraz piękno u różnych, różnostronnie i różnostopniowie rozwiniętych w obliczu sztuki ludów, gdy zważymy, okaże się nam najwłaściwiej pierwo-promień wszelakiej sztuki narodowej... U starożytnych przeto Greków, wyrażenie piękna (καλός) używało się i jako dobre, zacne, a w brzmieniu swem nosiło zarys najpełniejszej i najogólniejszej formy, t. j. koła (polski nawet wyraz koło pochodzi z greckiego), i nosiło przeto jeszcze wyrażenie to ślad ruchu, życia od (κυλίω) zataczać, krążyć, obrót sprawować. I nosiło w sobie, jakoby wyraz puchar, toast od wyrazu (καλις) kielich i spełniało się. U starożytnych Rzymian, że sztuka nie była właściwie rzymską, oprócz wojskowej inżynierji, wyraz przeto (pulcher) piękny, z zabranego do nich kraju przy-