Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/69

szedł, to jest z Grecji. Ale oni złożyli go sobie z wyrazu (πολύς) wszech i z wyrazu (χορός) chór i z brzmienia jeszcze (ήρως) bohater, stanowiąc tym sposobem wyrażenie pojęcia rzymskiego o piękności, jakoby wszechgłosu, wszech-bohaterstwa i jakoby wszechchrobrych chóru. U Germanów piękność ma określnik (Schöne); ten nosi w sobie pojęcie obserwacyjne i do czasu zastosowywane, jakoby dojrzałość i dokończoność w porę właściwą określające; dlatego to brzmi w nim i wyraz Słońce (Sonne), i wyraz już (schon), i wyraz (scheinen) wydawać się, i nareszcie słowo (schonen), które znaczy szanować, chronić, pilnować, oszczędzać. U spadkobierców Rzymian, Włochów... (wyraz) «bello» pokrewny jest starożytnemu rzymskiemu wyrazowi, oznaczającemu wojnę (bellum) i taniec ballo (ballare), jakoby określając, iż uradowanie się ze zwycięstwa jest piękności wszelkiej źródłem... U Polaków określnik «piękno» dwa nosi brzmienia w sobie i rozwija się w trzecie. Złożony jest on albowiem z wyrazów «pieśń» i «jęk», a zamienia się w trzeci wyraz jakoby «pojęk-ność» i jakoby nad boleścią triumf znaczący. ...Jako... Grecy mieli w wyrazie kalos formalne także określenie koła, tak Polacy nie już w jednym i tym samym wyrazie piękno mają formalną onegoż podwalinę, ale w osobnym architektonicznej piękności określniku «ładny»; — ładny albowiem idzie od wyrazu ład, porządek i harmonję oznaczającego. I ładny jest wyrazem tak ściśle formalnym, jak piękny wewnętrznym i duchowym, tamten albowiem zastosowanie tylko harmonijne do porządku jakiegoś istniejącego okazuje, gdy ten przypuszcza drammę, boleść, jęk, a dokonania i po-konania onych, nowy zdobywając ład, spodziewa się. Niższym wiele od określnika «ładny» jest jeszcze nakoniec wyraz «śliczny», znaczący jedynie piękność porównawczą, krytyczną, wyborową, a tłomaczący się brzmieniami swemi, iż oznacza: rzecz obliczem z licznych pierwszą i wyborną».