Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/70

Ta strona została przepisana.

Etymologję słowa «ładny» podaje także Norwid również w dwóch wierszach Wandy II.

Łado, Łado, po twym ja przykładzie,
Taka ładna, że trud cały w ładzie.


§ 6. Efekt ustalania wartości etymologicznej słowa i zużytkowania jej trojako się u Norwida objawia:
a) słowo występuje tylko ze swą wartością pierwotną etymologiczną;
b) słowo zachowuje oba znaczenia: etymologiczne i pochodne równocześnie;
c) słowo jest potencjalnem źródłem do wywodzenia z niego pewnych treści, niby-to etymologicznie z tem źródłem związanych.
W przytoczonym powyżej wywodzie słowa piękny wszystkie te trzy formy występują wyraźnie.

§ 7. a) Norwid kochał słowa tylko żywe, niezużyte. Usiłował wszystkim dać krew, życie, urok młodości. Stąd dążność do operowania ich treściami, niewyniszczonemi powszechnem używaniem. Odświeżeniem słowa jest odwołanie się do jego znaczenia etymologiczno-pierwotnego, bardziej konkretnego i oryginalnego. Pewna grupa nowych pojęć u Norwida to psychologiczne ma znaczenie i przyczynę. Dokładniej i wyraźniej można tę tendencję Norwida spostrzec przy badaniu przenośni, porównań, odmian znaczeniowych słów i wogóle innych efektów stylu.
Na odwołaniu się do etymologji polega cały szereg zdań, znaczeń, słów. Oto kilka przykładów:
1) «Przemilczenie radykalny ma związek z każdem zdaniem» (Milczenie). Radykalny znaczy tu genetyczno-organiczny i pochodzi dosłownie od radixkorzeń;
2) «Ogniem ni to widzialnym, ni światłym» (Quidam, 534). Światły równa się tutaj świetlisty, jasny;
3) «To jedno słowo wyjąknąwszy: kłamię — do