z wykonaniami... aż się i trudów trud wreszcie wykona». (Promethidion, Bogumił).
Ta gra słów konać (umierać) i wykonać jest dość częsta i świadczy o charakterystycznym rysie przekonań poety wierzącego: a) że życie to dzieło, które trzeba wykonać (śmiercią skończyć dzieło), b) że śmierć jest organicznym momentem życia, bardzo ważnym i wartościowym; c) że wykonywa się dzieło przez konanie, cierpienie, trud, boleść.
4) «Cycero mówił wciąż heleńskiem słowem i przydechem, bo była rzecz o duchu» (Z listu do Wł. Łubieńskiego). Przez użycie wyrazu przydech, tuż przy słowie duch, wyprowadza Norwid etymologję tego drugiego wyrazu i równocześnie ma sposobność określić charakter języka i kultury greckiej.
5) «Ani zwałbym postępem, co wstecz się pogani». (Pięć zarysów). W zestawieniu z wyrazem postęp wyraz pogani oznacza odwrotny kierunek działania (= zwraca). Powtóre scharakteryzowana jest cecha istotna postępu: odywa[1] się on sam, naturalnie, to zaś, co jest przeciwne temu, jest czemś sztucznem, co trzeba poganiać, popędzać. A wreszcie wyraz pogani (pogaństwo) charakteryzuje historjozofję Norwida, według której wyrazem postępu jest kultura chrześcijańska w odróżnieniu od pogańskiej.
6) «Będzie to odpust zła, nie jego tama» (Assunta). Odpust nasuwa nam dwa znaczenia: odpust w przeciwieństwie do zatamowania i odpust w znaczeniu święta, triumfu, zwyciężenia zła.
7) «Lud polski nie wie, kiedy się zniecierpliwić, tak jak lud francuski nie wie, kiedy cierpieć». (Memorjał o Młodej Emigracji). Zestawienie wyrazu zniecierpliwić się z wyrazem cierpieć wskazuje na jego genezę etymologiczną. Pozatem pojęcia cierpieć i być cierpliwym upodabniają się w znaczeniu zupełnie. Całość zdania tworzy bardzo zgrabny aforyzm.
- ↑
Błąd w druku; powinno być – odbywa.
