Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/83

 1) czynnik porządku i ładu, jaki panuje w świecie; coś w rodzaju idei Platona; jest to równocześnie forma w sensie Arystotelesa, organizująca materję bezkształtną, więc tworząca ją; wreszcie jest to równoważnik pojęcia czystego ducha;
 2) sama praca nad chaosem, bezforemnością materji, czyli obrabianie materji;
 3) efekt rzeczywisty tej pracy: ład = piękno;
 4) idea narodu, misja narodu, która ma się zrealizować; «każdy naród przychodzi inną drogą do uczestnictwa w sztuce (definicja I); ile razy przychodzi tąż samą, co i drugie, to nie on do sztuki (def. II), ale sztuka (def. III) doń przychodzi» (Promethidion, Epilog);
 5) świadomość istoty narodu («podnoszenie ludowych natchnień do potęgi, przenikającej i organizującej ludzkość całą, podnoszenie ludowego do ludzkości, nie przez stosowanie zewnętrzne i koncesje formalne, ale przez wewnętrzny rozwój dojrzałości — to ...zaśpiew na sztukę narodową») (Promethidion, Epilog V);
 6) zasada wszelakiego budowania;
 7) sama budowa;
 8) korrelat pracy; (praca rozumiana jest jako coś mechanicznego, osobnego przykrego, koniecznego. Sztuka jest osobnym elementem uświadamiającym, dającym tej pracy pewien sens wyższy, jest ulgą, wolnością. Ten pierwiastek idealny (= sztuka) może istnieć przy pracy lub nie; może nastąpić rozdział pracy od sztuki. Sztuka więc to to, co jest przeciwstawione mechanicznej pracy, więc pierwiastek rozumny każdego działania);
 9) harmonja powyżej zdefinicjowanej «pracy» i «sztuki»;
 10) w znaczeniu specjalnem: malarstwo, rzeźba, poezja i t. d.;
 11) norma i wartość («Sztuka nie ma za cel przedstawienia rzeczy, jak natura je tworzy, ale raczej, jak ona je tworzyćby powinna» (Motto: Rozmowa umarłych);
 12) «sztuka nie jest nadzmysłową ekstatyczką, lecz