gierskiemu, wstrzymując go całą siłą a z największym dlań pożytkiem od złakomienia się na przygodne koncesye pozorne, a zarazem dał tę naukę wszystkim narodom będącym w położeniu podobnem, — to powrócić może zbieg szczęśliwych okoliczności, lecz co samochcąc zatracimy, to przepadło na zawsze“. Kiedy swego czasu, w chwili zupełnej ruiny i fizycznej bezsilności Polski a najwyższego tryumfu i potęgi Rosyi, nadany był z rąk Aleksandra I prawny stan rzeczy dla gubernii zachodnich i prawno-polityczny dla Królestwa Polskiego, nie było to dziełem przypadku ani aktem filantropii, bo tego niemasz w historyi, ale było wynikiem dobrze zrozumianej konieczności historycznej. Niema żadnej rozumnej racyi, ażeby dziś, śród warunków w gruncie raczej pomyślniejszych, odbiegać zbyt daleko od samych podstaw jedynie koniecznej i zdrowej koncepcyi, chociażby zresztą wymagała ona odpowiednich modyfikacyi w szczegółach. Zaś na tej jedynie dobrej drodze nic nie może być uczynionem bez wypełnienia warunków tak kardynalnych, jak zupełna likwidacya dotychczasowego systemu ucisku narodowości polskiej w Rosyi oraz ustalenie tej rzeczy tak elementarnej i nieuniknionej: polskości Królestwa Polskiego.
