Strona:Vicente Blasco Ibáñez - Gabrjel Luna.djvu/186

chrześcijańskie. Arabowie i dawni Hiszpanie, jeżeli wogóle możliwe jest rozgraniczenie ras po takiem zmieszaniu się krwi, zaczęli toczyć walki rycerskie, okazując sobie jednakże wzajemny szacunek, zawierając na długie lata rozejmy, tak, jakby chcieli opóźnić chwilę ostatecznej separacji. Rząd obywatelskiej swobody i wolności panował wówczas w chrześcijańskich stanach Hiszpanji, która o wiele wcześniej stworzyła swój parlament, niż inne kraje Europy. Miasta hiszpańskie cieszyły się samorządem, same prowadziły swój budżet, radząc się króla, jedynie jako militarnego wodza. Te miasta były małemi republikami, rządzonemi przez wybieralnych urzędników. Milicja była ideałem armji demokratycznej. Duch Kościoła chrześcijańskiego, zbratawszy się z duchem narodu, żył w zgodzie z różnemi religjami, wyznawanemi w kraju. Inteligentne mieszczaństwo stworzyło potężny przemysł, zbudowało w portach najpotężniejszą flotę tej epoki. Wyroby hiszpańskie były najbardziej cenione we wszystkich portach Europy. Mieliśmy miasta tak zaludnione, jak dzisiejsze, nowoczesne stolice. Olbrzymie fabryki tkanin stanowiły jakby całe grody; na całym półwyspie uprawiano ziemię.
 Epoka Królów Katolickich nastąpiła wówczas, gdy siły narodu doszły do swego szczytu. Jeśli okres ich panowania nazywa się „wielkim“, to tylko dlatego, że siła energji, nagromadzonej przez wieki średnie, dotrwała aż do tych czasów. Jednakże okres ten równie dobrze możnaby nazwać „przeklętym“, ponieważ polityka sprowadziła Hiszpanję z dobrej drogi, popchnęła ją na tory fanatyzmu religijnego i zaszczepiła ambicję panowania nad światem.