Strona:Voltaire - Refleksye.djvu/41

dem i zwierzęciem, wreszcie z człowiekiem — całą przyrodą. Byłbyś wszechmogącym — jak Bóg.
 Chłop wierzy, że grad spadł na jego pole przypadkiem, — „trafunkiem“. Ale filozof myśli inaczej. Wie on, że nie był to traf, że na to, by na danem miejscu o danej chwili spadł grad, złożył się całokształt budowy świata.
 Inni, przerażeni tak prostą prawdą, podobnie jak dłużnicy, którzy tylko częściowo zaspokoili wierzyciela, jedną jej połowę przyznają, co do drugiej proszą o zwłokę i tako mówią: istnieją zjawiska konieczne i niekonieczne.
 Znaczyłoby to, że w jednej części świata panuje ład, zaś w drugiej — chaos.
 Wolne żarty!
 Jeszcze inni, społecznie zaniepokojeni nawołują: „nie wierzcie w fatalizm! Skoro wszystko jest nieuniknione, zbędną jest praca, żyjmy w gnuśności, skrzyżujmy na piersi ręce, czekając, rychło umrzemy“.
 Tylko bez trwogi, panowie! Tak rozumowałyby płazy, gdyby rozumowały.
 Widzicie, że na przesądach i lękach wam nie zbywa, bo i te cnoty podlegają prawom czasu i bezwładu.
 Nie wiem, co nazywacie wolnością, ale spróbuję rozważyć:

 == Dyalog.
 Osmin. Mówisz, zdaje się, że wszystko konieczne“?