Którzy czynili Voltaire’owi zarzut z oschłości i racyonalizmu, niedoceniają Voltaire’a i jego czasów.
„Racyonalistyczny“ jest każdy umysł, liczący się z ciągłością kultury w stosunku do prawd przeżytych, pokonanych i zaprzeczonych przez rzeczywistość.
Na rozstajach dwóch stuleci był Voltaire słupem płomiennym, „mężem sprawiedliwym“, którego „Król-Duch“ Historyi przeciwstawił martwocie sytych, zasłużonych, odchodzących klas.
Ściskano już w garści miecze, których siłę młode mieszczaństwo, chorąży pandemokratyzmu stulecia wypróbowało w sądach, administracyi, parlamentach, radzie królewskiej, w obcowaniu z najdumniejszymi ludźmi przywileju i najdumniejszemi sprawami życia.
Było — jak podczas długiej śmiertelnej choroby króla, gdy o rzeczywistości po ostatnie tchnienie roztrzyga nie następca, jeno jeszcze mit o wszechmogącej osobie panującego i tą legendą orężne sługi, odprawujący rządy imieniem trupa Jego Kr. Mości. Tej oto głuchej chwili międzykrólewia klas, opiłej
Strona:Voltaire - Refleksye.djvu/7
Ta strona została uwierzytelniona.
Przedmowa.
