Strona:Władysław Łebiński - Kółka rolniczo-włościańskie.pdf/33

tecznie zaś w rzędzie prac swoich zwyczajnych stawia sprawę utworzenia w powiecie stowarzyszeń rolniczych okręgowych.
 To dopiéro zaczęto i w księztwie wchodzić na praktyczną drogę bezpośredniego zbliżenia się ludu i pracowania z nim wspólnie a działo się to już za przykładem Prus Zachodnich.

 W Prusach Zachodnich, agitacyą Nadwiślanina w sprawie oświaty ludowéj w r. 1861 podniesioną, od razu na najpraktyczniejsze pole sprowadził znów Ig. Łyskowski, zakładając a raczéj odnawiając dawniejsze rolnicze towarzystwo brodnickie, czyli teraz brodnicko-lubawskie, które m. i.  za główny cel sobie postawiło, pouczać w rolnictwie włościan, zaprowadzać u nich płodozmiany, dawać zapomogi (niepraktyczna reminiscencya Ligi), ulepszać byt ludu i podnosić jego moralność, popierać towarzystwa wstrzemięźliwości. Za Łyskowskim poszedł zaraz na Kaszubach X. Maryański. Założył on towarzystwo rolnicze w Salęczynie (1 paźdz. 1861). Następnie 21 lutego 1862 założono czyli odnowiono towarzystwo rolnicze ziemi chełmińskiéj, 17 marca towarzystwo dla powiatów kościerskiego i kartuzkiego (całych Kaszub), d. 9. kwiet. Tow. rolnicze ziemi pomorskiéj (powiat starogardzki), 2 czerwca takież towarzystwo dla ziemi południowo-pomorskiéj (powiat świecki, chojnicki, złotowski) a nareszcie w r. 1863 d. 20 stycznia zawiązało się towarzystwo rolnicze w Podstolinie dla ziemi malborskiéj, pod przewodnictwem T. Donimirskiego, który już od bardzo dawna był pośrednikiem, między włościańską ludnością polską w powiatach tamecznych a niemieckiemi towarzystwami rolniczemi i niejednę korzyść dla ludu z tego źródła sprowadził.
 Wszystkie te nowe towarzystwa zachodnio-pruskie różniły się od dawniejszych tém, że już masami wciągały do koła swego zastępy włościan czyli gburów. Wszystkie téż w statutach swych, nieledwie za najgłówniejszy cel postawiły sobie oświecenie ludu w sprawach rolnictwa, a mianowicie rozpowszechnienie płodozmianu.
 I tu pominąć nie możemy uwagi, że w sprawozdaniach z zebrań odbytych celem zawiązywania tych Towarzystw, zakładający wyraźnie się odwołują na przykład braci z za Drwęcy i Prosny, tj. na Towarzystwo Rolnicze w Królestwie Polskiem, które, jak wiadomo, różnemi środkami starało się wpłynąć na zbliżenie się różnych warstw społeczeństwa. Słusznie tedy, jak sądzę, tę epokę w ruchu i działalności około szerzenia oświaty rolniczéj nazwaliśmy epoką Towarzystwa Rolniczego Warszawskiego. Następnie już tylko nosić może charakter i miano włościańskiéj.