Już przed sejmikiem, bo w r. 1866 powstały były w W. ks. Poznańskiém pierwsze kółka włościańskie, na co wtedy jeszcze mało zwracano uwagi. Powstały one nie sztucznie, ale wykwitły z dołu naturalnym biegiem rzeczy. Jak zapowiedział Kraziewicz w odezwie swéj: „poproście męża do którego macie zaufanie, aby się zajął wami i utworzył między wami tyle błogie towarzystwo rolnicze” — tak się téż stało. Włościanin z pod Dolska w powiecie śremskim, był pierwszym, który dał pochop[1] do założenia pierwszego kółka rolniczego w księstwie. Posłuchajmy jak zdarzenie to opisuje współtowarzysz jego a dotychczasowy sekretarz kółka dolskiego, Antoni Banaszczyk, w liście pisanym do patrona: „Gospodarz Dyonizy Stasiak z Księginek, czytując czasopisma, dowiedział się, że w Prusach Zachodnich zawiązują się kółka rolnicze. W téj myśli udał się do proboszcza w parafii z najbliższymi obywatelami i Kółko założył. Tak téż ksiądz Wiśniewski postarał się o potrzebne do tego statuta, uwiadomiwszy parafian i zarazem najbliższych obywateli na dzień 22 kwietnia r. 1866, w tym dniu kółko nasze założył. Lecz na nieszczęście w tym dniu zaledwieśmy my dwaj ze Stasiakiem z włościan statuta podpisali. Wnet jednak stopniały lody, wielu się zaczęło wpisywać a gdy nam za długo było czekać na miesięczne zebranie, co niedziela zgromadzaliśmy się na posiedzenia.” Pierwsze[2] to kółko włościańskie założył J. Ks. Wiśniewski za pomocą Konstantego Sczanieckiego z Międzychoda i Juliana Bukowieckiego z Mszczyczyna.
Rok 1866 nie sprzyjał zresztą rozwojowi spraw społecznych. Był to rok wojny niemieckiéj.
Ale w r. 1867 uchwały sejmiku toruńskiego, jak na całe Prusy tak téż najsilniéj oddziałały najprzód na sąsiednie Kujawy, gdzie cztery założono Kółka. W innych stronach Księstwa stosunkowo również chętnie wzięto się do dzieła. Jeden z pierwszych przyłożył rękę do dzieła sędziwy Libelt, zakładając kółko w Czeszewie (14 kwietnia). Pospieszyli za nim ks. Gałdyński w Dłużynie (23 kwietnia), Węclewski w Nielęgowie (5 maja), hr. Cieszkowski w Wierzenicy (26 maja), Pluciński w Konojedzie (2 czerwca). T. Chłapowski
- ↑ Drugi to znany mi z tych czasów wypadek w Księstwie, że włościanin z własnéj inicyatywy starał się wpłynąć na rozwój oświaty ludowéj. W r. 1864 do stowarz. rolniczego wschowskiego wystósował włościanin Frańciszek z Bukowca pod Wschową petycyą o wydawanie rolniczego pisma ludowego.
- ↑ W Ziemianinie z 24 lutego r. 1866 w artykule omawiającym kasę oszczędności, jest wzmianka, że pierwsze kółko rolnicze w Księstwie założył w Miłosławiu ks. proboszcz Tułodziecki, przetwarzając jedno bractwo kościelne na kółko rolnicze.
