Jak żnińskie kółko zwycięzko wystąpiło przeciwko pijaństwu, tak kółko w Jankowie Zaleśném, pod przewodem J. Andersza i ks. Jastrzębskiego, rozpoczęło walkę z lichwą, plądrującą po tamtéj okolicy. Lichwiarze, wywłaszczający włościan, zwykli tam byli gospodarstwa puszczać innym gospodarzom w dzierżawę lub odprzedawać takowe z wielkim zyskiem, wywołując między gospodarzami formalne licytacye. Kółko związało wszystkich członków, a za ich pośrednictwem wszystkie wsie okoliczne, że ceny dzierżaw i kupna normują się w takich razach przez naznaczone komisye, a nikomu nie wolno sąsiada podbijać. Dotąd nikt się z pod tego prawa nie wyłamał.
Naturalnym wynikiem ruchu kółek jest i to, że około nich zaczyna się grupować osobna gałęź literatury. Wspomnieliśmy już, że wyszło siedm Roczników[1], zawierających sprawozdania roczne, protokóły posiedzeń walnych i sprawozdanie patrona. Gospodarz, pisemko rolnicze tygodniowe, wychodzące w Toruniu, jest organem kółek. Zamieszcza on nietylko sprawozdania z powiatowych zebrań, lepsze odczyty włościan i niewłościan, na posiedzeniach kółek miewane, ale także protokóły z lustracyi gospodarstw, jakie kółka u swoich członków odbywają.
Odczyty wychodzą także w osobnych odbitkach. Z tych wymienimy następujące:
1. Riwoli: O wychowaniu młodzieży włościańskiéj 1875.
2. Ks. Antoniewicz z Bnina. O zacności stanu włościańskiego jako stanu rolniczego 1878. O obowiązkach włościanina gospodarza jako głowy rodziny 1879.
3. Ksiądz z Pawłowa (ks. Wartemberg). Brak obrachunku największą przyczyną upadku majątków ziemskich 1880.
4. F. Chojnacki, O bogactwie krajowém i sposobach podniesienia takowego 1878.
5. E. Brudzewski, O Pszczelnictwie 1879.
6. Patron, O majoratach chłopskich 1880.
Stanęliśmy u kresu. Staraliśmy się pokrótce przedstawić cały półwiekowy ruch umysłowy, odbywający się w Wielkopolsce i Prusach Zachodnich w zamiarze podniesienia rolniczéj oświaty ludu, którego to ruchu ostatecznym owocem są kółka rolniczo-włościańskie. Praca to nie łatwa. Nie dla tego, żeby sama przez się była trudną,
- ↑ Wychodzą nakładem drukarni J. I. Kraszewskiego w Poznaniu.
