Strona:Władysław Abraham-Początki prawa patronatu w Polsce.djvu/14

być można dopiero przez nadanie właściwéj władzy duchownéj. Właścicielowi wolno tylko przedstawić biskupowi jednę lub więcéj osób i to w przepisanym terminie, a biskup dopiero urząd nadaje.^[1] Ustawy te wprawdzie nie uderzały wprost na prawo własności osób prywatnych na kościołach, ale tak je ścieśniły, że prawo to stało się illuzoryczném i poszło prawie w zapomnienie, gdyż że wskutek nadania prawom tym charakteru duchownego i wskutek ducha całego ustawodawstwa Aleksandra III, prawa dawniéj przez właścicieli wykonywane nie przedstawiały się już jako wypływ prawa własności, ale jako prawo szczególne przyznane przez ustawodawstwo kościelne fundatorom i ich potomkom, za ufundowanie kościoła lub instytutu kościelnego. Dawniejsze prawo własności zmieniło się w ciągu w. XII w przywilej nadawany fundatorom, w t. z. prawo patronatu, prawo nadawania urzędu, w prawo prezenty, a z licznych dawniejszych uprawnień z bardzo małymi wyjątkami (jak prawa do alimentacyi) pozostały tylko prawa honorowe. Odtąd wreszcie na ogół tych przyznanych ustawodawstwem kościoła praw, ustala się nazwa prawa patronatu^[2] Ślad zaś tego całego rozwoju pozostał jednak i dziś jeszcze w tém, że patronat może być przywiązanym do gruntu a więc rzeczowym. Gdy bowiem dawniéj kościół był częścią składową gruntu, na którym fundatorowi przysługiwało prawo własności, to obecnie owo prawo patronatu, które w miejsce prawa własności na kościołach wstąpiło, stało się przynależnością gruntu, tém bardziéj, że patronowie, którzy z swéj nieruchomości część kościołowi wydzielili,

rendi liberam habeat facultatem c. 8. X de iur., patr. Non enim licet laicis in ecclesiis praesumptione propria ordinare c 10 X. ibid. podobnie c. 3, 5, 11, 16, 21 X. ibid

1. ibid. i c. 31. X. de iur. patr. (Grzeg IX.) quum ex vi iuris patronatus non concessio sed praesentatio pertineat ad patronum.
2. Do wieku IX. na oznaczenie zwierzchnika kościoła używają źródła słowa senior późniéj dopiero patronus, jednak nie w tém znaczeniu jak w ustawodawstwie kościelném wieku XII. O prawie patronatu (ius patronatus) aż do tego czasu mowy nie ma.