zwrot, w myśl którego właścicielem ma być święty patron kościoła lub Bóg, 5 razy gdzie święty i członkowie instytutu, tyleż razy gdzie sami członkowie instytutu, a w 13 dokumentach jako właściciel lub obdarowany jest wymieniony instytut jako taki, w jednym zaś z tych aktów równocześnie na dwóch różnych miejscach jako podmiot praw występuje raz instytut, raz jego członkowie[1], a w dwóch znowu[2] raz instytut a raz św. patron.[3] W aktach XIII w. natomiast znikają już donacye na rzecz świętych, podmiotami praw są albo same instytuty kościelne, albo instytuty wraz ze swym przełożonym i ta właśnie ostatnia forma jest w użyciu najwięcéj i może najprawidłowiéj przez cały ten wiek[4]. Wnioski, jakie przedstawiony stan rzeczy nasuwa, dadzą się mniéj więcéj sformułować w ten sposób, że jakkolwiek mogło istnieć w społeczeństwie naszém wieku XII wyobrażenie, że fundacye lub darowizny na rzecz kościoła, mają na celu uczczenie Boga lub pewnego świętego, to jednak poczucie to nie jest wyrazem przekonań prawnych ówczesnych, gdyż wedle nich, podmiotem praw był albo instytut sam, albo jego członkowie. O tém, że w obec naszego ówczesnego prawa nie uchodził za właściciela święty patron kościoła, świadczy wymownie mała bardzo ilość wzmianek źródłowych, któreby za tém przemawiać mogły, a nadto ta właśnie formuła nigdy wyłączną nie była, lecz równocześnie z nią i inne formuły występują.
Przykładów podobnych jak na Zachodzie, gdzie oddanie własności w ręce świętego wyobrażano symbolicznie przynosząc jego relikwie, lub w ręce Boga przez podrzucanie pewnego przedmiotu w górę ku niebu,[5] nie znaj-
- ↑ Cod. dipl Pol. I. Nr 5 r. 1187.
- ↑ Kod Kat. Kr I. Nr. 1 i KDWP. I Nr. 33.
- ↑ W obliczeniu tém pominęliśmy akta przez papieży lub legatów wystawione, z pozostałych zaś pochodzą od władz kościelnych krajowych 2 akta, gdzie właścicielem oznaczono świętego, 5 gdzie instytut sam a 1 gdzie świętego i członków instytutu.
- ↑ W samym kodeksie dypl. wielkopolskim I Nra 126, 136, 137, 140, 190, 192, 228, 276, 278, 303, 311, 313, 342, 397. 407, 408, 462, 472, 577.
- ↑ Ficker l. c. str. 73.
