z r. 1254 i 1255[1] pewne świadczenia opiera je na prawie patronatu, podobnie w akcie z r. 1253 wspomina o swojém prawie patronatu co do biskupstwa włocławskiego,[2] a jeszcze w r. 1357 Kazimierz W. nadając rozliczne przywileje katedrze Gnieźnieńskiéj, mieni się jéj patronem.[3] Ów patronat właśnie uzasadniał zdaje się, od czasów polskiéj walki o inwestyturę, wpływ panujących na obsadzanie biskupstw, a reminiscencye tego stanu jeszcze w historyi Długosza są widoczne, jakkolwiek już od czasów Ludwika węgierskiego inne względy i inne zasady prawne były decydujące.
Jak co do biskupstw, tak samo i co do klasztorów i kollegiat przekształciła się w ciągu wieku XIII opieka w patronat. Świadczy o tém ustęp z przywileju ks. szląskiego Bolesława dla biskupstwa wrocławskiego z r. 1249[4]. „Item non faciemus aliquam eiectionem vel inductionem religiosorum violenter, sed si quid in huiusmodi ratione iuris patronatus nobis fuerit faciendum, hoc faciemus...“ tudzież sprawa przeniesienia sióstr zakonu św. Klary ze Skały do kościoła św. Andrzeja w Krakowie, który Władysław Łokietek otrzymał w zamianie za kościół św. Idziego w Krakowie. Zamianę tę przedsięwziął król w r. 1320 z tytułu przysługującego mu prawa patronatu[5].
Naturalném wreszcie było, że i własność prywatna na kościołach powoli w patronat przekształcać się musiała. W przywilejach lokacyi na prawie niemieckiém, spotykamy częstokroć ustępy gdzie właściciele udzielają wolności, kilku morgom gruntu w celu wybudowania i wyposażenia kościoła, którego patronat już, a nie własność, sobie zachowują[6].
- ↑ Kod. kap. krak. I Nr. 41 i 42 „in signum dominii et iuris patronatus“.
- ↑ KDMP. I. Nr. 41 „Et ut hec nostra donatio facta ecclesie Wladislaviensi in qua ius ad nos pertinet patronatus“.
- ↑ KDWP. III. Nr. 1354.
- ↑ KDWP. I. Nr. 598.
- ↑ KDMP. I, Nr. 161, 163, 170.
- ↑ r. 1264 „Insuper sepedicto nostro sculteto, cum bona voluntate venerabilis patris nostri archiepiscopi Gneznensis in eadem villa licenciam dedimus ad ecclesiam con-
