z 16 października 1407[1]. Zjazd z r. 1406 uchwalił cały szereg grawaminów i żądań pod adresem kleru, a wśród nich główne miejsce zajmują zażalenia co do poboru dziesięcin (art. III—IV i X) i co do zapowiedzi (art. XI). W tej sprawie zwłaszcza zaczepiają te uchwały »quandam instructionem noviter factam, quomodo sponsalia inter homines utriusque sexus proclamantur et ad duas protelantur septimanas«, i żądają, aby zapowiedzi były wymagane tylko przy małżeństwach osób nieznanych[2]. Wymierzoną jest ta uchwała widocznie przeciw postanowieniu art. IV wspomnianego synodu prowincjonalnego w Kaliszu, który przed kilku miesiącami przed tem się odbył, a szlachta uważała to za punkt swego honoru, aby jej nie traktowano na równi z ludźmi obcymi i nie wywoływano ich małżeństw publicznie, tudzież nie odwlekano z powodu zapowiedzi zawarcia ślubów. O to przez długi czas jeszcze toczyły się spory.
Zjazdy piotrkowskie, których bezpośrednie przyczyny i skutki nie zostały dotąd w nauce należycie i dostatecznie wyświetlone i ocenione, wywołały w pierwszym rzędzie ferment dla ówczesnych stosunków państwowych bardzo niepożądany, bo nie należy zapominać, że Polska stała wtedy przed śmiertelną rozprawą z Zakonem krzyżackim, że więc rozterki wewnętrzne o tak ostrym charakterze mogły ją znacznie osłabić i jej siły paraliżować. Nie można też wątpić, że władza państwowa żywo w tym sporze była interesowaną i w kierunku jego złagodzenia wpływać musiała. Brak nam wprawdzie dostatecznych źródeł, aby śledzić dokładnie przebieg rozwoju ówczesnych wypadków i zbadać wszystkie fazy sporu, ale stwierdzić możemy, że ruch zainicjowany przez szlachtę w Piotrkowie objął całą Polskę, bo odbił się z niemniejszą siłą w Małopolsce w diecezji krakowskiej, gdzie nawet zachowanie się duchowieństwa wobec postulatów szlachty przyczyniło się do zaognienia sporów.
Już bowiem w maju r. 1407 biskup wraz z duchowieństwem diecezji krakowskiej w odpowiedzi na pierwszy zjazd piotrkowski uprzedzili konfederację szlachty własną konfederacją, zawiązaną pod przysięgą dla obrony praw, wolności i dochodów kościelnych i to nawet na wypadek, gdyby im grozić miała kara wygnania lub zniszczenie albo konfiskata dóbr ko-
- ↑ Ogłosił te akta naprzód Bobrzyński w I tomie Rozpraw wydziału histor.-filozof. Akademji Um. str. 108—123, skąd je następnie przedrukowano w Codex epist. sacc. XV. T. I, str. 26—29, nr. 34 i 35; zob. nadto Ulanowski, Zjazdy piotrkowskie z r. 1406— 1407 i ich uchwały, Kraków 1887 r.
- ↑ »Item quoniam multotiens contingit, per novas et infinitas adinventiones nonnulla homicidia et scandala oriuntur, ut puta per quandam instructionem noviter factam, quomodo sponsalia inter homines utriusque sexus proclamantur et ad duas protelantur septimanas, ex quarum prorogatione multa et incommoda, contentiones, rixae excitantur, igitur ut de cetero tales proclamationes esse non debeant omnibus hominibus plebanis notis et in ipsorum parochiis natis, dumtaxat exceptis advenis et ignotis«.
