zmarł przed r. 783, nazywając go »episcopus de Sclavis[1]. Oto wszystko, co wiemy o missyonarzach z tego czasu na ziemi słowiańskiej, rzeczywiście zbyt mało, aby stąd jakiekolwiek wyciągać wnioski. Czy ich więcej nie było i czy żaden z nich granic polskich nie dotarł? Że ich w ogóle niewielu być musiało, to pewne, gdyż i w kierunku wprowadzenia chrześciaństwa u Słowian cesarze z dynastyi saskiej trzymali się ściśle tej zasady, że tam dopiero wprowadzali organizacyę kościelną, gdzie kraj zupełnie był podbity. Nie missyonarze torowali drogę zdobyczom, ale oręż chrześciaństwu. Dlatego biskupstwa założone na ziemi słowiańskiej przez Ottona W., jak aldenburskie, havelberskie i brandenburskie, nie mogły oddziaływać na sąsiednie szczepy słowiańskie, lecz musiały się zająć przedewszystkiem nawracaniem w swej własnej dyecezyi, co i tak zbyt opornie naprzód postępowało. Biskupi więc i zakonnicy sascy zbyt wiele mieli zajęcia w obrębie zdobyczy niemieckich, aby wyprawiać się i na missye o bardzo niepewnem powodzeniu. Bądź co bądź i pomimo tego, czy to przez jeńców wojennych, czy po drogach handlowych, musiał się przedrzeć wpływ chrześciaństwa z tej strony i poza Odrę, ale brak nam dla jego stwierdzenia dostatecznego materyału, brak ogniw, któremi przyjęcie chrześciaństwa w Polsce moglibyśmy powiązać z pracami missyonarskiemi za Odrą, a tem mniej z klasztorem lub biskupstwem, z któregoby chrześciaństwo do Polski przyszło. Z tego co dotąd przy dzisiejszym stanie źródeł wiemy, tyle tylko by wnosić należało, że większym mógł być wpływ missyonarzy do Polski drogą południową przybyłych, aniżeli z za Odry, tem bardziej, że wpływ z południa był dawniejszym i więcej ciągłym.
- ↑ »Idus Aug. O. Bernardus episcopus de Sclavis et Luidulfus abbas« (opat korbejski zmarły r. 983) Necrolog. Mon. S. Mich. l. c. str. 59.
