Blue Book polski[1] wyszedł w grudniu 1863 roku. Przedmowa zdaje się być pióra Juliana Klaczki, podaje wierny obraz gwałtów rosyjskich, streszcza przebieg oświadczeń rządów i ich pertraktacyi. W kwietniu 1861 r. rząd francuski przypomina, że są »nadzieje, którym uczynić zadość nie może«. W lutym 1863 r. minister francuski oznajmia Izbie, że »rząd jest zbyt rozsądny, aby pustemi słowami dać złudną zachętę namiętnościom rewolucyjnym«. Nareszcie Francya, Anglia, Austrya proponują Rosyi konferencyę i zawieszenie operacyi wojennych. Rosya odrzuciła wszelką dyskusyę. »Boleśnie powiedzieć, czytamy w tej przedmowie, że interwencya zachodu w skromnej mierze, zakreślonej sobie i wypowiedzianej z góry, pogorszyła nieszczęście Polski zamiast jej przynieść ulgę«. Blue Book polski kończy się przytoczeniem wyrzutów czynionych Europie przez rząd narodowy w 1831 r. »Czyż jedni Polacy daremnie odwoływać się będą do wszystkich zasad sprawiedliwości, moralności i polityki? W takim razie trzeba przyznać, że zasady już nie istnieją, że zależą od okoliczności, a takie wyznanie czy zgodneby było z godnością gabinetów? Czy nie byłoby w tem domyślnego wyznania, że Rosya jest potęgą, przed którą nie odważa się nikt stawiać zasady?«
Po tym cytacie następuje zdanie, że »niepodobieństwem, aby podobne pytanie nie otrzymało odpowiedzi zgodniejszej z prawem, ze sprawiedliwością, z honorem i interesem Europy niż przed trzydziestu dwoma laty«.
- ↑ Affaires de Pologne. Exposé de la situation, suivi de documents, et de pièces justificatives, communiqué aux membres du Sénat et du Corps Legislatif par les soins du prince Czartoryski. Paris 1863.
