Strona:Włodzimierz Bzowski - Praca społeczno-gospodarcza wsi wielkopolskiej.pdf/13

i gromadzenie środków na cele wytwórczości i samoobrony;
 3. Stowarzyszenia rolniczo-handlowe, czyli tak zwane „Rolniki“, które usuwają lichwę i wyzysk przy zakupach rolniczych i sprzedaży płodów rolniczych.
 4. Spółki parcelacyjne, działające bezpośrednio ku obronie polskiej ziemi.
 O każdym z tych działów opowiem pokrótce.
 Polskie stowarzyszenia gospodarcze w Poznańskiem zaczęły powstawać na kilka dziesiątków lat przed rozwinięciem się gorącej walki o ziemię. W ten sposób, gdy ze strony pruskiej w 1886 roku była wyprowadzona „ciężka armata“ w postaci Komisji kolonizacyjnej, rodacy nasi byli w znacznej liczbie stowarzyszeni i mogli dać zbiorowy opór.
 Więksi właściciele ziemscy zjednoczeni byli w Centralnem Towarzystwie Gospodarskiem, które miało kilkanaście oddziałów w różnych okolicach i mogło w ten sposób skupić niemal wszystkich większych posiadaczy ziemskich. Gdy wybuchła ostra walka o ziemię, stowarzyszeni ziemianie wzmogli swoje usiłowania ku nauczaniu się wzajemnemu i wkrótce poprawili swoje gospodarstwa tak, że dziś słyną one na wszystkie ziemie polskie. Lepsze tam są naogół warunki do gospodarowania, niż u nas, ale ziemia, prócz niektórych okolic, nie jest znowu taka z natury żyzna, trzeba było wielkiego starania i nakładu pieniężnego na rozmaite ulepszenia, żeby urodzajność doprowadzić do dużych zbiorów. Ażeby ratować zagrożone majątki więksi właściciele założyli w 1902 roku stowarzyszenie pod nazwą Związek ziemian. Zagrożone majątki Związek