Strona:W. Prokesch - Współczesne malarstwo polskie - Franciszek Żmurko.djvu/17

na wskróś odrębnej i charakterystycznej, że wybiła ona wyraziste piętno na najdrobniejszem nawet dziele sztuki, jakie wyszło z jego pracowni.
 Typy kobiece Żmurki pozostaną w historyi malarstwa polskiego jako odrębna, na wskróś indywidualna interpretacya typu kobiety polskiej, podobnie jak pozostaną w niem typy kobiet Matejki, kobiet Siemiradzkiego i Axentowicza, koni Kossaków ojca i syna, typy chłopskie Tetmajera lub Wodzinowskiego.
 Bardzo trafnie a bliżej jeszcze określił indywidualizm ten jeden z krytyków współczesnych, mówiąc o Żmurce: »Cały jak zarzewie trawiące się na ołtarzu zwycięskiej Ewy, piewca ciała kobiecego i jego uroków, jako wyrazu nieodgadnionej zagadki »des ewig Weiblichen«, Greuze polski, tylko bardziej nerwowy i nowoczesny, bardziej niespokojny w dążeniu i bardziej natężony w wyrazie. Dwa typy krańcowe kobiety, którą tak dobrze czuł w jej natężonym jak struny blasku piękna cielesnego, stanowią bieguny osi twórczej Żmurki. Jeden rozdrganej lutni ciała pod podmuchami rozkoszy i upojeń w omdleniach miłosnych, w niemocy żywiołu upojonego, — drugi — uciszony, tęskny, zmróżony, jak słodka pieśń duszy kobiecej i jej poezya głęboka, płynąca nad ciałem w zadumaniach ciszy wieczornej. Przez oba te typy ujawniała się dążność do jednego, do miary środkowej, do odcyfrowania ideału kobiecego w jego ostatecznym i syntetycznym wyrazie piękna cielesnego — w spokoju i majestacie. Oba te typy ujmował w formy rzetelnie malarskie jak zwykli to czynić zawodowi mistrze Renesansu, bez ideologii zawiłej i symbolów wyszrubowanych, podporządkowując