Salwatora – mieszkanie moje obok – ukochałem te dzieci – i stały się dziećmi mojemi!... i są – i będą mojemi w narodzie!... w obszernej komnacie stały w dwa rzędy ławki do czytania i pisania – na ścianie na kroksztynie z orłem i pogonią stal żelazny krucyfix – przed którym klęcząc w początku uściskaliśmy się niemo z Janem i Salwatorem – a z nami trzema Chrystus był czwarty! ... na drugiej ścianie była mappa Polski według województw, nad którą wisiała matka Boska Czestochowska z dzieciątkiem Jezus [1] na trzeciej ścianie Karta Europy, herby Polski i Litwy i obrazy królów i hetmanów Polskich – w głębi – bieliły się popiersia Kościuszki i Rejtana – i medal Hofmanowej... Religii uczył ksiądz Jan z kapłańskiem namaszczeniem – reszta nauk rozkładała się na kurs trzyletni – celem było – by chłopiec moralnie i intellektualnie oświecił się o tyle – by poznał cel życia – poczuł się człowiekiem w swych prawach i powinnościach – i by znali, w jakiej rodził się ziemi – co jest Ojczyzna – czem Polska – czem była, czem jest – czem być powinna – i z Bogiem będzie – środkiem zaś do tego celu były nauki jak: czytanie – na historycznych elementarzach, nauka pisania i rachunków w czterach działaniach codziennych – nauka historyi Polskiej z jeografią według dawnego podziału, tak, by dziecię umiało miejsce bitwy, rzekę i stolicę, lub województwo na karcie wskazać, z szczególną uwagą – zaś dzieje porozbiorowe z poglądem na przyszłość nieco Jaografii świata, fizyki o tyle, by wyszli z zabobonów i nieco postępowego rolnictwa, sadownictwa i pszczelnictwa, również pewne estetyczne pojęcie architektury i deklamacye przystępnych utworów jak: powrót taty, śpiewy historyczne – Ballada jakich wiele, legendy Hołowińskiego [2] i t. d. – raz w rok był examin. Kiedy zeszli się rodzice i widzieli, co dzieci umieją, gdy postęp ich i wyżność nad sobą przez wykształcenie w dzieciach swoich poczuli – dziękowali ze łzami – a smutny Salwator bronił się tym podziękowaniom ze łzą w oku – po examinie rozdawał nagrody dla zachęty i sprawienia radości Rodzicom i dzieciom, pierwszy premiant otrzymywał kożuch, inni bóty, czapki, grzebienie, książeczki do modlitwy, Wieczory pod lipą, obrazy świętych i z dziejów Polski, a jeden nawet otrzymał ścienny zegar za to, że się znał na zegarze, rodzice
- ↑
Ten opis przypomina obraz Artura Grottgera „Szkółka wiejska we Wróblewicach”.
Artur Grottger Szkółka wiejska we Wróblewicach - fragment - obraz ol. na tekturze z r. 1865 Mimo to, wydaje się jednak, że autor opowiada historię opartą po części na życiu swego ojca Waleriana, np. ze względu na: żonę Salwatora Ernestynę oraz jej śmierć i osierocone dziecko (str. 251-253) oraz daty Rabacji galicyjskiej – 1846 i Wiosny Ludów – 1848 (str. 260). Jednak, np. zakończenie się nie zgadza, gdyż losy majątku we Wróblewicach były inne.
- ↑ Ignacy Hołowiński (1807-1855) „Legendy”, wydane m.in. przez B. M. Wolff, (K. Wienhöber), (jako 10 tom w serii „Skarbczyk Poezyi Polskiéj”), Petersburg, 1855.
