kim ułusie, czegoś w rodzaju kadastru skarbowego. Najczęściej trafia się łuk, dalej bydło rogate, konie, ryby... przypuszczam jednak, że to są znaki osobiste, często może zmyślone Rodowy znak, jak obecnie znak szamański, chował się starannie, nie objawiał się byle komu, szczególniej nieprzyjacielowi, gdyż z nim związane było powodzenie rodu. Nazwy rodów oraz związków rodowych (dżonów), jako to: Lis (sasył), Niedźwiedź (Esie), Gwiazda poranna, Wenus (Czołbon), Żołądek (Iś), Łysy (Taragaj), Obżartuch (Mangys), Krzemień (Czokur), Kora (Chatyryk), Palec (Torboch), Ślepiec (Bałaj), Głuchy (Dżjulaj), Kukaky) i t. d., wskazują jakie mniej więcej były ich znaki. Pieśni wojenne przytaczane są nieraz w „oląho“, ale z tradycyi rodowych już znikły. Zapisałem tylko wspomnienie, że „batyrowie“ zawsze do boju szli z pieśniami“ (Nam. uł. 1891 r.). Jako resztki tych pieśni zostały obelżywe przydomki: „Krwawa morda Kangałas!“ „Śmierdzący Nam„, „Bötüński wilk“, „Wycięty Byrdżyki“ i t. d.
Gdy podbój zachwiał ustrojem rodowym w jego podstawach, zewnętrzne znaki rodowe tamgi, pieśni, „urany“ rzecz prosta przedewszystkiem znikły i zbladły, Następnie straciły znaczenie i zeszły w dziedzinę obrządków wszystkie czynności, płynące ze wspólnego władania stadami. Pozostało tylko poczucie wspólności pochodzenia, stwierdzane wciąż wspólnością języka, podobieństwem zewnętrznem oraz przyzwyczajeniem do grupowania się w rody, „ajmaki“ i „dżony“. Czas nieznacznie podtoczył pod te pojęcia inne ekonomiczne podwaliny; zdobywcy nadali im nawet inne nazwy. Obecnie jakuci dzielą się na rody (aga usa), naslegi i ułusy. Rody łączą się w naslegi, naslegi w ułusy. Państwowa administracya kraju nie zna prawie rodu i nie ma z nim styczności. Jednostka ta jest niezmiernie ważną i pożyteczną tylko dla jakutów i dla ich samorządu. Nasleg pierwsza jednostka rodowa, z którą administracya ma do czynienia, nosi nazwę obcą niewiadomego pochodzenia[1]. Ułus jest wyrazem bez zaprzeczenia turańskim, powszechnym w całej Azyi Środkowej i Syberyi, ale co w przeszłości znaczył u jakutów—niewiadomo[2].
Kozacy długi czas obecne ułusy nazywali „włościami“. W wojewódzkiom orędziu z 1685 r. powiedzianem jest, że nad rz. Amgą i Katattą (Tatta) są włości: Baturuska, Syłachska, Skoroulska, Batulińska Magajska, Bajagantajska, Igidejska, i Wodojska[3]. Griwogornicyn wymienia włości: Męgeską, Batuską, Namską, Borogońską, Kangałaską... Są to obecnie ułusy ale jednocześnie
- ↑ Być może, iż powstała od wyrazu nocleg, pobyt wypoczynek, stacya poborców podatkowych, gdy ci jeździli po „jasak“ od koczowiska do koczowiska.
- ↑ U mongołów, „ułus“ znaczy lud, to samo co u jakutów „dżon“. Buryaci i kirgizi nazywają ułusami niewielkie skupienia ludzi, mieszkających lub koczujących razem w kilku oddzielnych kibitkach lub jurtach. Tylko afganowie używają wyrazu „ułus“ w tem samem znaczeniu, co teraz jakuci t, j. w znaczeniu obszernego związku grup rodowych. (Middendorff, ibid, str. 570).
- ↑ Akty historyczne, str. 192.
