obecne nazwy krewniactwa jakuckiego inne miały w przeszłości znaczenie. Zakres ich był szerszy i mniej określony. Plącze to bardzo i utrudnia wszelkie dochodzenia wsteczne. Spróbujmy jednak, na zasadzie rozbioru samych nazw, wniknąć w zmierzchłe czasy ich powstania.
Najbardziej pierwotną i określoną nazwą, jest nazwa matki—ie, co znaczy właściwie: zawieź, miejsce porodu, macica; Nazwa ojca—aga nie jest tak wyraźną. Znaczy ona wogóle starszy. Gdy jakut chce się dowiedzieć, czy ktoś się od niego wcześniej urodził czy później, pyta się; czy on będzie aga czy bałys (młodszy). Nazwa dziecka—ogo jest już zupełnie nieokreśloną; znaczy ona przedewszystkiem wiek mówi się: dzieci zwierząt, ptaków i nawet drzew (o małych latoroślach). Ogom—moje dziecko utworzone przez dodatek m zaimka dzierżawczego, nie wyraża bynajmniej dziecko rodzone, lecz znaczy również: wnuk, syn, nawet młodszy brat. W mowie potocznej używają go starsi w stosunku do młodszych, bez względu na pokrewieństwo. „Starodawni jakuci, nawet bardzo rozgniewani, nie mówili inaczej do młodszych, jak: moje dziecię“[1]. Uol—chłopiec i kys—dziewczyna oznaczają przedewszystkiem płeć, choć używane są obecnie (z dodatkiem dzierżawczym m) jako syn i córka. Specyalnej nazwy dla syna i córki jakuci nie mają. Nie mają również nazwy dla oznaczenia małżonka, gdyż erim znaczy właściwie mój mężczyzna (er—mężczyzna, im przyrostek dzierżawczy). Żona, choć w mowie bieżącej tytułują ją zawsze moja kobieta (dżachter-em) moja stara (ämaksin-ym) ma jednak nazwę własną ojoch. Można więc z tego wnioskować, że z gromady osób wspólnie żyjących, wyłoniło się w umysłach prajakutów najpierw pojęcie matki i żony[2] Dzieci należały do całej hordy; ojcem ich mógł być każdy starszy od nich mężczyzna, gdyż stosunki płciowe były niewyraźne, może nawet bezładne[3]. Dlatego to nazwy krewniactwa u jakutów rozpadają się przedewszystkiem na starszych i młodszych. Starszy brat inaczej się nazywa (ubaj, bij[4]), młodszy inaczej (ini); starsza siostra inaczej (agas, ädżij), młodsza inaczej (bałys). Ale nazwy ogólnej dla braci oraz dla sióstr jakuci nie mają, gdyż wszyscy właściwie byli braćmi lub siostrami w obrębie swego rodu. Ztąd obecnie ubaj nazywają nietylko starszego brata, ale i starszego stryja, starszego synowca, wogóle starszego członka rodu. Ini nietylko oznacza młodszego brata, ale: młodszego stryja, młodszego synowca, wogóle młodszego latami członka rodu. To samo tyczy się kobiet. W mowie potocznej, szczególniej w zwrotach osobistych, jakuci prawie nie używają innych nazw. Ale nazwy te istnieją, gdyż jakuci mają nomen-
- ↑ Uwaga opowiadacza: patrz niżej w podaniu o „Siriagäs“.
- ↑ Właściwie kobiety, które miały dzieci. Opierając się na tem, można przypuszczać, iż u jakutów istniał kiedyś matryarchat.
- ↑ Ciekawa jest okoliczność, że bohaterowie ołąho udają się cz^to na wyprawy dalekie, żeby odszukać swych ojców.
- ↑ Bij w innych turańskich narzeczach znaczy starszy.
