względami reniferów. Obszary jagielu zajmują niekiedy setki wiorst kwadratowch i tylko dzięki temu jest on wstanie karmić stada reniferów, gdyż rośnie bardzo powoli. Lubi grunta suche, pagórkowate, las rzadki. W żyznych, lesistych dolinach porzeczy pojawia się wyjątkowo i w małych ilościach; na błotach nie rośnie. Tam-zastępują go brudno-zielone mchy właściwe: mech włosisty (politrychum) oraz torfowiec (sphaguum). Tworzą one słynne „badarany“ obszerne błota, wypełniające prawie wszystkie wgłębienia północnych płaskowyżyn. Kraj ten miejscami byłby nie do przebycia lecz na szczęście trzęsawiska odmarzają tylko na trzy stopy i choć z trudem mogą być jednak przebyte w bród konno lub wierzchem na renach. „Badarany“ są zwykle bezleśne lub pokryte niezmiernie rzadkim, schorzałym, zwyrodniałym lasem. Mchy odgrywają znaczną rolę w sprawach odżywiania się rzek, obsychania i ogrzewania się ziemi. Gruby na ¾ stopy, gąbczasty ich kobierzec, namokły wodą śniegową, jest długi czas źródłem strumieni i rzeczek. Jagiele choć tworzą niemniej grube pokrowce wysychają szybko. W zwykłym stanie mają pargaminowo suche grzebienie i wilgotne, różowe nóżki.
Najważniejsze dla jakutów znaczenie miały i długo mieć będą łąki. Obfitość słodkich, pastewnych traw na łąkach rozmaitych dolin wpływała stanowczo na skupianie się w nich ludności oraz na dobrobyt mieszkańców. Wychodźctwo, koczownictwo, walki rozmaitych rodów o ziemię miały zapewne zawsze w swem podłożu niejednakową wartość pastwisk, gdyż obszarów niezajętych jest tu i po dziś dzień aż nadto. Obecna niechęć jakutów do rolnictwa również ztąd pochodzi. Twierdzą oni, że pod uprawę zboża zabierają im te miejsca w dolinach rzek, gdzie rosną najlepsze gatunki traw, że bydło idące na pastwiska musi wtedy obchodzić płoty, tracić dużo więcej czasu i sił na drogę, mniej zatem daje mleka, cieląt i przyrostu mięsa (Namski ułus 1869).
Myślę, że dużo w tem prawdy. Zboża wymagają miejsc suchych, niezlewanych wiosenną powodzią. Na pagórkach wybierają pod zasiew południowe stoki oraz słoneczne halizny. gdzie zimne północno-zachodnie wiatry mniej szkodzą. Rudawe glinki osadowe — najżyzniejsza tu ziemia, tworzą takie wypukłości w porzeczach znaczniejszych rzek na pierwszych tarasach ich dolin. Na płaskowzgórzach, wśród jezior, gruntów podobnych mało; tam przeważają ziemie ciemne lub szare. Czarne sapy, które idą pod uprawę tylko w ostateczności, zalegają wszędzie padoły. Rozmaite gatunki traw rosną na tych gruntach. Południowe stoki gliniastych wzgórz pokrywa niewysoka murawa (triticum repens) (kyrys) z domieszką ziół bardzo lubionych przez jakuckie bydło. Tam kwitnie dużo ziół właściwych stepowym pastwiskom. Piołun (artemisia sr. r.) po jakucku „pokarm świstaka“ (ärgä asa), drętwik (achillea millefolium), kilka gatunków draby (drab, repens, iuncana, nemorosa) po jakucku: trawa pachnąca, cząber macierzanka (thymus serpyllum), mięta polna (menth. asveusis) oraz kilka odmian jaskrów
Strona:Wacław Sieroszewski - 12 lat w kraju Jakutów.djvu/35
Ta strona została uwierzytelniona.
30
GEOGRAFIA.
