Strona:Wacław Sieroszewski - 12 lat w kraju Jakutów.djvu/426

Nazwy pokrewieństw jakuckich.

 Törüt (tördö) — pochodzenie. Törüt-tärim — moi przodkowie, od töröt — rodzić. Po ujgursku törü — obyczaj, prawo.
 Äbügä — przodek. Öbüs — płciowy organ męzki. Abas — płciowy organ żeński. Känängäski — macica.
 Äsä — dziad, brat dziada. Po ujgursku äczi — ciotka, starszy brat, stryj, młodszy brat ojca, äczü — ojczulek lub dziad. Chos äsä — pradziad, brat pradziada. Chos znaczy: podwójnie, chos-chos — raz na raz, warstwa na warstwę.
 Äbä — babka, siostra babki. Po ujgursku äb — dom, gniazdo; jakuci często nazywają najstarszą, pierwotną sadybę rodu — äbä. Chos äbä — prababka oraz jej siostry.
 Abaga — starszy brat ojca rodzony lub stryjeczny, ojciec matki. Po ujgursku apa — ojciec, dziad; w połączeniu z äczü (äczü apa) — przodek.
 Aga — ojciec; wogóle starszy. Po ujgursku akang — ojciec, Od tegoż pierwiastku pochodzą turecki: aga — pan, naczelnik oraz kirgizki: äkä.
 Agas — starsza siostra rodzona oraz stryjeczna, starsza wiekiem synowica wogóle starsza wiekiem osoba. Pytając się o stosunek wieku, jakuci bez względu na płeć mówią: agas du ? bałys du — czy starszy? czy młodszy; bałys — młodszy.
 Ubaj lub bij — starszy brat rodzony oraz stryjeczny; młodszy brat ojca rodzony oraz stryjeczny, starszy wiekiem synowiec; wogóle wszelki krewny w linii męzkiej, starszy wiekiem od mówiącego, a młodszy od jego ojca; wreszcie — wszyscy starsi ludzie w obrębie ojcowskiego rodu (ag a usa). Po ujgursku bäk — książe, naczelnik, szlachcic. Od tegoż pierwiastku pochodzi bäj.
 Ini — młodszy brat, młodszy wiekiem stryj oraz synowiec; wogóle wszelki młodszy krewny w obrębie ojcowskiego robu (aga usa), który nie mógłby być synem.
 Surdżu — ? tak nazywają kobiety młodszych od siebie braci rodzonych, stryjecznych, przyrodnich, a nawet bratanków i stryjecznych wnuków (w zwrotach bardziej poufałych).
 Surus — ? też nazwa wyłącznie używana przez kobiety i oznacza stryja młodszego od nich wiekiem.
 Sangas — ciotka, siostra ojca rodzona oraz stryjeczna starsza wiekiem od niego, żona stryja, żona starszego brata rodzonego stryjecznego oraz żona starszego wiekiem bratanka, ale zawsze starsza wiekiem od mówiącego.
 Ädżij — ciotka, siostra ojca rodzona lub stryjeczna młodsza wiekiem od niego; starsza od mówiącego siostra rodzona lub stryjeczna, starsza wiekiem bratanka; w niektórych miejscowościach — macocha.
 Bałys — młodsza siostra rodzona oraz stryjeczna, młodsza wiekiem od mówiącego siostra ojca, młodsza bratanka; wogóle wiek młodszy.
 Siän — wnuk lub bratanek, wogóle trzeci stopień pokrewieństwa.
 Siänczär — prawnuk oraz stryjeczno—stryjeczny bratanek, wogóle czwarty stopień pokrewieństwa.
 Sygan ? — dzieci oraz wnukowie dwóch sióstr wzajem dla siebie; pokrewieństwo sy(g) jest bardzo dalekie (urułubat) na granicach ojcowskiego rodu (aga us); jest to pokrewieństwo, które nie przeszkadza związkom małżeńskim. W linii żeńskiej poczyna się ono już w drugim stopniu, w linii męzkiej obyczaj dawniej kazał za sy(g) uważać stopień dziewiąty, a obecnie stopień co najmniej czwarty.
 Iä — matka, wogóle — samka u zwierząt.
 Ogo — dziecko, pasierb, każdy znacznie młodszy krewny, wreszcie każdy młodszy znacznie członek ojcowskiego rodu (aga usa).