Pierwsi Piastowie stwarzali państwo polskie — Piastowie u schyłku XIII wieku musieli je odbudowywać. Należało rozpoczynać to dzieło na nowo, wśród zmienionych, a jednak podobnych, warunków. Inaczej powstaje państwo w IX i X wieku a inaczej w XIII i XIV. Bo w historyi, zarówno jak w sferze zjawisk fizycznych nic się nie powtarza i nic się nie wraca, ale przecież samo założenie, sam cel były podobne — podobne też wywołały objawy.
Zamiast odrębnych plemion były teraz odrębne dzielnice, które należało spoić i złączyć w jedną całość. Niektóre z tych dzielnic okazują dziwną ciągłość i stałość w historycznym rozwoju; np. Mazowsze, jak było opornem w XI. wieku jeszcze — tak opornem pozostało w XIII i XIV, nie brało ono udziału w tworzeniu państwa polskiego. Śląsk, który pierwotnie wcale nie grał znaczniejszej roli, mógł był ją teraz odegrać, ale się tak nie stało. Wszedł temu w drogę i przeszkodził nowy czynnik etniczny: napór Germanów, który istniał w całej pełni w IX i X wieku, zrobił tak wielkie postępy, że oderwał był już na poły tę dzielnicę od Polski i uczynił ją niezdolną do podjęcia myśli jej zjednoczenia. Myśl tę zaś mógł Śląsk podjąć dzięki swemu geograficznemu położeniu, graniczył bowiem i z Małopolską i z Wielkopolską, które przypierały obie do jego wschodniego boku, snadniej mógł je też Śląsk spoić w jedną całość. Pozostawały więc po dawnemu Polska t. j. Wielkopolska i Małopolska. Dziwnym zbiegiem
- ↑
Errata zamieszczona w publikacji Zdrada Wincentego z Szamotuł strona 28
