Strona:Wawrzyniec Benzelstjerna-Engeström - Maksymilian Jackowski.pdf/67

w chowie inwentarza, tak przy kupnie i sprzedaży, tak przy sprzęcie i siewie, jak przy uprawie roli.
 Kochani delegaci! rachowanie to zaprowadza porządek w głowie, porusza rozum i uczy myśleć; i to dobrze myśleć. Książki rachunkowe z napisami wszelkich dochodów i rozchodów, wysiewu i sprzętu, wszystko porządnie, w poszczególnych do tego urządzonych rubrykach, są jakoby zwierciadło, w którem się odzwierciedla, bracie drogi, całe twoje gospodarstwo. Jak ty, stanąwszy swą osobą przed zwierciadłem, zobaczysz, w jakim stanie się ona znajduje, i widzisz wtenczas dobrze, czyś przybrał lub spadł na twarzy; tak samo i książki rachunkowe z szczegółowemi zapisami dochodu i rozchodu, w każdej chwili gdy do nich zajrzysz, przedstawią ci rzeczywisty stan twego gospodarstwa; i w danym razie łatwo ci zawczasu porobić zmiany, gdy się tego okaże potrzeba.
 Dalej, bracia włościanie, dalszym bardzo ważnym, a może nie przesadzę, gdy powiem, najważniejszym środkiem wytycznym, w celu utrzymania ziemi naszej w naszych rękach, jest stósowne, odpowiednie do tak wielkiego celu, wychowanie młodzieży naszej włościańskiej.
 Człowiek każdego stanu i zawodu, czy to umysłowo czy fizycznie pracujący, zanim zajął stanowisko, na którem dziś stoi, zanim rozpoczął zawód, w którym dziś na własną rękę pracuje, musiał go pierwej przez naukę dostatecznie poznać, musiał poznać pierwotnie wszelkie jego stósunki, zrozumieć każdy warunek, czekający spełnienia w przyszłym jego zawodzie.
 I rolnictwo, ta przeważna w kraju naszym gałęź przemysłu, wymaga także, i to koniecznie tej znajomości rzeczy, bez której pierwotnego poznania, doświadczenia i nauki w rozpoczętym już zawodzie nieobliczone przynoszą straty, a częstokroć stają się rzyczywistą przyczyną upadku wielu gospodarstw. Niestety atoli jest jeszcze znaczna część gospodarzy naszych, którzy sądzą, że rolnictwo nie potrzebuje żadnej większej nauki, bo — jak powiada niejeden — poorać rolę, zasiać i sprzątnąć z niej zboże, to przecież każdy już instynktowo potrafi; wszelkie więc większe wykształcenie jest zbyteczne. To też synowie gospodarscy podobnych przekonań, nie biorąc praktyki z rozumniejszych i więcej doświadczonych w swym zawodzie rolników, podobnie jak ojciec po staremu, na podstawie starych przesądów, bardzo źle, często z własną i kraju całego krzywdą gospodarzą.
 Jeżeli jedni rodzice dochowują się z potomstwa swego pociechy, a innymi zgryzoty, to niewątpliwie nie ma w tem ani ślepego trafu, ani zrządzenia losu, lecz jest w tem sprawiedliwość Boża, nagroda lub kara