Strona:Wiktor Hugo - Człowiek śmiechu (wyd.1928) T.1-2.djvu/36

ROZDZIAŁ DRUGI

Comprachicosowie.

I

 Jestże kto, coby dziś znał to słowo comprachicos, oraz jego znaczenie?
 Comprachicosowie, inaczej comprapequenosowie, było to dziwne i ohydne bractwo koczujące, słynne w siedem nastym wieku, zapomniane w osiemnastym, dziś już całkiem nieznane. Comprachicosowie są poniekąd, jak ów słynny niegdyś proszek dziedzictwa, jednym z wydatniejszych szczegółów, cechujących stare społeczeństwo. Stanowią część odwiecznej brzydoty człowieczej. Wobec szerokiego poglądu dziejowego, ogarniającego całości, comprachicosowie wiążą się z olbrzymim faktem Niewoli. Józef, zaprzedany przez swych braci, jest jednym z licznych ustępów ich legendy. Comprachicosowie pozostawili liczne ślady w prawodawstwach karnych Anglji i Hiszpanji. Tu i owdzie, pośród ciemnej gmatwaniny praw angielskich, zdarza się napotkać potworny fakt ich istnienia, podobnie jak się napotyka ślad stopy dzikiego w nieprzebytej puszczy.
 Comprachicos, równie jak comprapequenos, jest to wyraz hiszpański złożony, którego znaczenie jest: dzieciokupcy.
 Comprachicosowie poprostu handlowali dziećmi.
 Kupowali je i sprzedawali.
 Nie kradli zaś, uchowaj Boże. Kradzież dzieci stanowi przemysł oddzielny.
 A co też robili z tych dzieci?
 Potwory.
 A dlaczego potwory?
 Dla śmiechu.
 Lud musi śmiać się, królowie także. Potrzeba na rynku kuglarza, potrzeba w Luwrze trefnisia. Pierwszy nazywa się Turlupin, drugi Triboulet.
 Wysiłki człowieka, upędzającego się za uciechą, zasługują niekiedy na uwagę mędrca.