Strona:Wolter - Powiastki filozoficzne 01.djvu/300

 Str. 15, w. 15. Trzęsienie ziemi w Lizbonie miało miejsce dn. 1 listopada 1755; towarzyszyły mu straszliwe pożary i sceny łupiestwa. Pochłonęło blisko 20.000 ofiar. Wolter napisał z przyczyny tego wypadku poemacik, który dał powód do polemiki listownej z Janem Jakóbem Rousseau. Kandyd jest ostatecznem zamknięciem tej polemiki, którą obszernie wzmiankuje Rousseau w swoich Wyznaniach.
 Str. 16, w. 5. Holendrzy, w XVII w., w Japonii, dla ułatwienia sobie handlu, zgodzi się podeptać krzyż i wyprzeć chrześcijaństwa.
 Str. 17, w. 26. Istotnie, auto-da-fé miało miejsce 20 czerwca 1756.
 Str. 18, w. 13. San-benito, żółty płaszcz, podobny krojem do habitów Zakonu św. Benedykta, w który ubierano ofiary Inkwizycyi.
 — w. 25. Istotnie, w r. 1756, zdarzyły się ponowne trzęsienia ziemi.
 Str. 28, w. 15. Jezuici stworzyli w Paragwaju samodzielne państwo teokratyczno-patryarchalne, pozostające, w zasadzie, pod protektoratem króla Hiszpanii, ale strzegące zazdrośnie swej niepodległości. Ludność państwa doszła do 170.000 nawróconych Indyan, których Ojcowie Jezuici prowadzili istotnie jak dzieci, regulując ich życie aż do najmniejszych szczegółów, zupełnie maszynowo i z wykluczeniem wszelkiej samodzielności. Ustrój państwa był komunistyczny; wszystkie dochody szły do wspólnego skarbu. Jezuici zaspakajali z nich potrzeby mieszkańców, a ogromne zaoszczędzone sumy wysyłali do Europy.
 — w. 16. To miało miejsce w r. 1662.
 Str. 30, w. 23. Księstewko włoskie na południe od Toskanii.
 Str. 35, w. 17. Podczas wojny sukcesyjnej hiszpańskiej król portugalski wyprawił istotnie do Marokko misyę tego rodzaju.