Strona:Wprowadzenie do geopolityki.pdf/20

Ta strona została przepisana.

zachowań i współdziałania ludzi przyjmowano znaczenia nadawane obiektom fizycznym w ich otoczeniu. Przyjmowano, iż ludzie zdobywają informację o środowisku przez percepcję, wartościują te dane i dochodzą do wyobrażenia poznawczego (cognitive image), które stanowi podstawę aktywności. Celem badań stało się zrozumienie świata takiego, jakim widzą go ludzie, których zachowania chcemy pojąć. Uznano, iż bez badania sposobu interpretacji otoczenia nie można zrozumieć związku człowieka ze środowiskiem. Przy czym, co podkreślano, wyobrażenia krajobrazu i środowiska podlegają zmianom. Przekształcające się koncepcje środowiska uznawane były za tak istotne, iż zaproponowano nawet uczynienie z nich odrębnej dyscypliny badań — geozofii[1]. Geografię humanistyczną zdominowało bliskie naukom społecznym i humanistycznym heteroteliczne ujęcie przestrzeni, przypisujące ją (jej część) do określonych podmiotów poznających ją i działających w niej. W ujęciu tym uwaga badacza koncentrowała się na wzajemnych zależnościach elementów przestrzeni istotnych z punktu widzenia działania określonego podmiotu, jednostki lub zbiorowości, często z uwzględnieniem aspektu aksjologicznego w ich działaniach[2]. Twierdzenia wykorzystywane przez zwolenników geografii humanistycznej miały zwykle charakter metaforyczny (również idee i wyobrażenia geopolityczne mają zazwyczaj taki charakter), ponieważ odnosiły się nie tyle do samej przestrzeni, ale do aktywności wypełniających ją przedmiotów i podmiotów.

Wiele problemów pojawiających się w badaniach geograficznych związane było z pojęciem przestrzeni. Trudność polegała przede wszystkim na tym, iż podobnie jak wiele innych pojęć wykorzystywanych w naukach społecznych i humanistycznych wyraz „przestrzeń” posiada wiele znaczeń i pojęcia związane z nią są bogate w najrozmaitsze konotacje. I tak przestrzeń może być rozumiana jako abstrakcyjna idea (przestrzeń matematyczna), jako własność materii (przestrzeń fizyczna), jako środowisko naturalne, wykształcone w określony sposób w toku ewolucji (przestrzeń przyrodnicza, geograficzna), a wreszcie może być rozumiana jako twór ludzki, antropogeniczny, kulturowy i społeczny, a więc wytworzony przez jednostki, grupy i zbiorowości ludzkie (przestrzeń społeczna, kulturowa)[3]. Ta ostatnia (przestrzeń społeczna) była obszarem (przestrzenią fizyczną) ukształtowanym przez daną grupę społeczną, któremu ta grupa nadała formę, wyznaczyła funkcje i znaczenie. Przestrzeń jest zarówno dobrem, jak i polem realizacji możliwości ludzi, którzy ją wytwarzają, konstruując kulturo-

  1. D.J. Wamsley, G.J. Lewis, op. cit., s. 18-19.
  2. J. Lisowski, Geografia jako nauka chronologiczna, s. 35.
  3. B. Jałowiecki, Społeczne wytwarzanie przestrzeni, Warszawa 1988, s. 11.