kiedy Waszę Królewską Mość, niesłychanym jeszcze od wieków swéj opatrzności czynem, z rąk haniebnéj tłuszczy wybawiwszy, tron jego mocniéj jeszcze na późne lata ugruntował. Posiadaj go, Miłościwy Królu, jak najdłużéj i najszczęśliwiéj, a wspierając swą pańską łaskawością krzewiące się znacznie w tym królestwie nauki, nie wypuszczaj nigdy ze swéj opieki tego, który jestem
| Waszej Królewskiéj Mości Pana Mojego Miłościwego najniższy sługa i poddany Adam Naruszewicz S. J. |
Żaden rozumnie temu przeczyć nie może, iż jedna z najpotrzebniejszych na świecie umiejętności jest znajomość historyi, z któréj w prywatnym stanie zostający człowiek, do poskromienia swych chuci, ugładzenia wad przyrodzonych, poznania i szacunku cnoty, ze szlachetnych starożytności przykładów najistotniejszą czerpa naukę: a w obywatelskim wywodząc, iż tak rzekę, długim na popis szeregiem płodne w rozliczne przypadki wieki, wybiera z nich bacznie, co tylko do sprawowania i uszczęśliwienia ojczyzny swojéj sądzi być najzdolniejszym.
Po ojczystych dziejach, w których doskonała biegłość pierwszym być zawsze powinna ciekawego Polaka celem (bo kto w jakim kraju żyje, znać go dobrze powinien, aby w nim żył pożytecznie), rozumiem, iż żaden naród ani obfitszych, ani poważniejszych, ani godniejszych naśladowania dzieł nie zostawił, jako Rzymianie, których wsparty na mądréj ustawcy polityce początek, a znakomitemi męstwa i cnoty dowodami wzrost pomnożony, sam nawet ogromny upadek nic z drugiemi narody pospolitego niéma.
Szczególne w Europie państwa są to na niezmiernych gruzach wielkiego niegdyś budowania, nowe wprawdzie postawione gmachy, lecz które i grunt i ściany i wszelką wnętrzną ozdobę z kosztownych tych wzięły zwalisków. Przeto niepodobna o nich nawet zupełnéj temu zasięgnąć wiadomości, kto nie wie, co to był Rzym, jakiemi do tak znakomitéj potęgi przyszedł stopniami, jakie go poruszały wnętrznego rządu sprężyny, jaką siłą skołatany upadł; jakie, naostatek, dla wolnych stanów za swéj wolności, dla państw udzielnych za jedynowładztwa, bądź chwalebne do naśladowania, bądź szkodliwe do unikania, zostawił przykłady?
Wielu kochających ojczyznę synów dało dowody pożytecznéj
