rozgrzać swe zziębłe nogi, nakazując krwi, by się w nie wlewała w większej ilości, a razem z krwią skierujecie do nóg potok prany; będziecie mogli regulować krążenie krwi, wzmacniając tą drogą działalność całego ciała; będziecie mogli dać odpoczynek zmęczonym członkom. Nie podobna wyliczyć wszystkich rzeczy, których będziecie mogli dokonać, dzięki naszej metodzie, o ile starczy wam cierpliwości, by się wdrożyć w tą metodę i wypróbować jej sumiennie. Jeśli nie wiecie, jaki należy wydać rozkaz, możecie poprostu powiedzieć do członka nieposłusznego: „pracuj lepiej, chce by ból ustał“ — lub coś w tym rodzaju. Wszystko to, naturalnie, wymaga praktyki i cierpliwości, lecz nie ma szerokiej drogi bitej do żadnego celu szlachetnego.
W miarę czytania książki niniejszej, czytelnik prawdopodobnie zauważył, że Hatha-joga dzieli się na dwie części: ezoteryczną i egzoteryczną. Pod częścią „ezoteryczną“ rozumiemy część „tajemną” przeznaczoną tylko dla wtajemniczonych (słownik Webstera); pod „egzotyczną“ zaś — „część zewnętrzną, jawną, dostępną dla wszystkich, przeciwieństwo tajnej“ (słownik Webstera). Strona egzoteryczną kwestyj, czyli dostępna dla wszystkich, zawarta jest w teorjach, omawiających, wydobywanie części pożywnych z pokarmu, działanie zraszające i rozkładające wody, dobroczynne działanie promieni słonecznych na szybką i pomyślną rekonwalescencje, użyteczność ćwiczeń fizycznych, prawidłowe oddychanie, świeże powietrze i t. p. Teorje owe dobrze są znane tak na Zachodzie, jak i na Wschodzie zarówno okultystom, jak i nieokultystom; i jedni i drudzy uznają ich prawi-
