W wywiadzie jakiego 22 maja 1947 r. udzielił dziennikarzowi „New York Times” Władysław Gomułka, ówczesny sekretarz generalny PPR, wicepremier i minister Ziem Odzyskanych, czytamy, że Polska ma ograniczone możliwości poprawy stosunków ze Stanami Zjednoczonymi. „Z naszej strony — nie daliśmy rządowi Stanów Zjednoczonych żadnego powodu do odpłacenia nam nieżyczliwością czy wrogością. Poprawa stosunków polsko-amerykańskich leży wyłącznie w rękach amerykańskich”[1]. To stwierdzenie Wł. Gomułki nie w pełni odpowiada prawdzie, choćby z powodu ówczesnej ingerencji radzieckiej w sprawy polskiej polityki zagranicznej.
O ile dla Polski współpraca gospodarcza była podstawą dobrych stosunków politycznych, dla Waszyngtonu była to przede wszystkim dźwignia nacisku w celu wymuszenia ustępstw politycznych. Skuteczności tej dźwigni Amerykanie wyraźnie przeceniali w odniesieniu do Polski w latach 1945 — 1947. Uwidoczniło się to w postawie jaką wobec Polski zajmował ówczesny ambasador USA w Polsce, Arthur Bliss-Lane.
Doktryna powstrzymywania komunizmu („containmet”) odbiła się głębokim piętnem również na stosunkach bilateralnych polsko-amerykańskich. Stany Zjednoczone przyjęły kurs wyraźnego ograniczenia stosunków z krajami ówczesnego obozu radzieckiego, w tym także z Polską. Związek Radziecki również coraz bardziej ograniczał swobody manewrów władz polskich, zarówno w polityce wewnętrznej, jak i zagranicznej. W 1947 r. świat zaczął się szybko polemizować ideologicznie, politycznie, gospodarczo i militarnie. Miało to również swój negatywny wpływ na politykę współpracy w dziedzinie kultury i nauki. Stosunki bilateralne polsko-amerykańskie znalazły się pod przemożnym wpływem ochładzającego się klimatu stosunków miedzysystemowych Wschód-Zachód.
Przypomniałem niektóre cechy stosunków Polski z Zachodem i ze Stanami Zjednoczonymi z lat 1945-1947, aby Czytelnik mógł lepiej zrozumieć to wszystko co działo się w stosunkach polsko-amerykańskich w latach następnych, tzn. 1948-1954, o których traktuje niniejsza książka. Lata 1948-1954, to okres największego kryzysu w stosunkach Polski ze Stanami Zjednoczonymi. Polska nie była wówczas w pełni samodzielnym podmiotem w stosunkach międzynarodowych i wiele decyzji, odnośnie polityki zagranicznej podejmowano poza naszym krajem. Przyczyniały się one do pogorszenia klimatu w stosunkach między Warszawą a Waszyngtonem. Trzeba jednak powiedzieć, że Waszyngton też mógł prowadzić bardziej selektywną i bardziej elastyczną politykę wobec Polski, a nie traktować Polski na równi z innymi krajami bloku
- ↑ „New York Times”, 23 V 1947.
