Jeszcze Preuss, piszący w r. 1860 swoją książkę o Tczewie mógł dać rozmiary istniejących jeszcze wówczas murów. Dzisiaj ziemia wszystko pokrywa i stwierdzić nie możemy, czy owe resztki są dziełem Sambora czy krzyżaków.
O wójcie tczewskim słyszymy dopiero w r. 1323, z czego wnosićby można, że wówczas dwór był już ukończony. W r. 1328 w dokumencie na Sliwiny mowa jest o — unser Dirschauer Hof, a w r. 1364, unser Hus. Między zamkiem a miastem istniała przestrzeń wolna szerokości 5 prętów, która zabudowana być nie miała wedle woli zakonu. Przestrzeń ta potrzebna była zakonowi może ze względów strategicznych, by w razie zajęcia miasta przez nieprzyjaciela lub w razie rokoszu mieszczan można się było bronić w zamku[1]. Zamek za czasów krzyżackich był siedzibą wójtów — Voigt. W czasie wojen związku miast z zakonem zburzony, jeszcze w r. 1615 był starem zamczyskiem. Lustracja starostwa z roku 1664 wspomina o tem jak niżej zobaczymy.
Około połowy 14 wieku krzyżacy dokonali regulacji Szpęgawy. Wypływając z jezior lubiszewskich a zasilana małemi dopływami, wpadała początkowo do Wisły na wysokości Czatków, później po ogrobleniu Wisły do Motławy. W czasie wezbrania wód Szpęgawa niszczyła całą okolicę, zalewając wodą szczególnie niziny gdańskie. Przystępując zatem do ogroblenia nizin gdańskich, trzeba było przeprowadzić regulację samej Szpęgawy[2]. Pracę tę wykonali dominikanie tczewscy. Ująwszy wody górnej Szpęgawy w specjalny w tym celu wykopany kanał, uprowadzili je drogą tą tuż poniżej Tczewa do Wisły. Znajdujący się w Lubiszewie młyn na Szpęgawie, dawna własność Joanitów a od lat kilku będący w posiadaniu krzyżaków, po pewnym czasie rozebrano i ustawiono w Tczewie, gdzie jako młyn fiskalny pozostał do połowy 19 wieku.
Ukończywszy powyższe prace, zajął się wójt tczewski Bernhard z Elleden uporządkowaniem stosunków prawnych mieszczan i miasta samego. Własność miejska była wprawdzie przywilejem Sambora w przybliżeniu w granice ujęta, lecz na rozmiary pól leżących odłogiem lub służących na pastwisko zbytniej nie zwracano uwagi. W połowie 14 wieku stosunki uległy zmianie. Napływ ludności z jednej, lepsze sposoby uprawy roli dającej wdzięczne zatrudnienie z drugiej strony wpłynęły na to, że ludność zaczęła więcej uwagi zwracać na uprawę roli jako sposób zarobkowania. W tym celu
- ↑ Podobne wypadki zaszły w Pucku, Świeciu i Chełmnie, gdzie po upadku miasta zamek pozostał w ręku krzyżaków.
- ↑ Dawne ujście Szpęgawy znajdowało się podług kart gdańskiego urzędu wałowego z r. 1657 między Czatkowami a Jedlinią. Bezpośrednim powodem regulacji Szpęgawy było może nieszczęście z r. 1337, w którym to roku po raz pierwszy wody rozerwały tamę.
