Murów jednak nie przebijano, jakby racjonalna rozbudowa miasta tego wymagała. Stało się to o wiele później dopiero po r. 1830.
Wspomnieliśmy kilka razy o bramach miejskich. Wydaje nam się celowem pomówić o nich więcej szczegółowo. — Główną bramą, a dawniej zdaje się jedyną, była brama zachodnia zwana Bramą Wysoką. Tędy szła główna droga handlowa, droga do Gdańska oraz do okolicznych wiosek. Nieco później wzmagający się ruch szedł także ulicą Czyżykowską. Brama, zamykająca tę ulicę, zwała się Bramą Dolną lub Czyżykowską. Trzecia brama, po stronie północnej, zdaje się być pochodzenia późniejszego, z czasów po pożarze miasta, zwała się Bramą Księżą. Przedtem zdaje się była tylko mała furtka, prowadząca z cmentarza do fosy miejskiej. Bramę jak i ulicę między kościołem a plebanją, jako powstałe na terenie kościelnym, pleban tczewski uważał za należące do kościoła, a w r. 1598 pod wpływem prądów przeciwreformacyjnych skazano nawet miasto na oddanie ulicy Księżej parafji katolickiej. Jeszcze w roku 1734 wikary Górski (gdyż proboszcz mieszkał w Lubiszewie) żądał, by nocą nie pukano i nie otwierano bramy księżej. Nad bramą tą znajdowała się przed pożarem wieża księża służąca jako archiwum miejskie a obok znajdowała się wieża złodziejska. W niej więziono skazanych przez sąd miejski. Ruch w wieku 17-tym stawał się coraz to większy a mieszczanie przezwali bramę na Bramę Młyńską, ponieważ tędy chodzili ulicą Młyńską do młyna fiskalnego. Dopiero w r. 1850 ulicę tę przezwano ulicą Dworcową. Brama młyńska odgrywała główną rolę podczas zajęcia miasta w r. 1807. Małą, boczną bramą była Brama Wodna, idąca wprost na prom, a stojąca nad szkarpem od wschodu, przeznaczona tylko dla ruchu pieszego. Tędy wszedł do miasta król Zygmunt roku 1623 udając się do kościoła Dominikanów. Bramy tczewskie były zwykłym przejazdem osklepionym a ozdobionym mała wieżą. Zamykano je jeszcze w wieku 19-tym, a dopiero w roku 1820 skasowano. Fosy miejskie napełnione były wodą, a sklepione dojazdy do bram widoczne były jeszcze w połowie wieku 19-go. Z licznych wież widoczna była jeszcze roku 1860 ściana wieży między Wysoką Bramą a byłym kościołem św. Jerzego. Fundamenty innej wieży widziano jeszcze w roku 1818 na dnie stawu zowiącego się fosą miejską, gdzie obecnie kuźnia Jeppa i zabudowania Lietza. Po roku 1840, gdy nastąpił wyłom w murach miejskich, właściciele przyległych domów, zasypując staw, rozszerzali swoje ogródki kosztem miasta.
∗ ∗
∗ |
O stanie szkół w okresie rządów stanów pruskich bardzo mało wiemy. Po wybuchu reformacji szkoła katol. była przez
