Strona:Zdroje Raduni.djvu/66

Natomiast nie radzilibyśmy drogi z Gdańska robić zwyczajnym powozem, którego koszta za 4 osoby wynoszą do 20 marek, omnibusem zaś dla 10 do 20 osób 25 do 40 mr. Zwiedzającym jednak samą tylko Kaszubską Szwajcaryę, którzy z zasady nie spuszczają się wyłącznie na swoje nogi, można radzić wzięcie furmanki w Kartuzach, której cenę umówić trzeba z góry. (Ceny są podane w odpowiedniem miejscu). O furmankę zazwyczaj wystara się hotelarz. Poza tem turysta polski nigdy nie powinien zapominać, że jest w swoim, a nie obcym kraju. Winien zatem wszędzie i zawsze mówić po polsku, nie kupować nic w sklepach, ani mieszkać w hotelach czy karczmach, w których nie chcą języka polskiego rozumieć. Trzeba bowiem pamiętać, że nawet Niemcy na Kaszubach w znacznej części po polsku czy po kaszubsku mówią i rozumieją. Wyjątek czynić trzeba jedynie w urzędach, na poczcie i na kolei. Chociaż bowiem i tam bardzo często się napotyka urzędników Kaszubów, którzy radziby z bratem z dalszych stron pomówić w ojczystym języku, jednak w obecności innych urzędników nie mogą się odezwać po polsku jeżeli się nie chcą narazić się na denuncyacyę i ewentualne przesiedlenie do czysto niemieckich okolic. W cztery oczy natomiast względy takie upadają.
 W obcowaniu z ludnością wiejską kaszubską trzeba pamiętać, że z nader małymi wyjątkami niema ona tradycyi poddaństwa. To też trzeba z nią mówić z godnością i szczerze. Jeżeli kaszuba to odczuje, to jego przyrodzona podejrzliwość ustąpi odrazu. Wystrzegać się koniecznie trzeba najlżejszych nawet zaczepek jego mowy kaszubskiej, lub poprawiania wprost używanych przezeń germanizmów. Jest faktem, że Kaszubi pomiędzy sobą nie używają tylu germanizmów, ile w rozmowie z obcym. Lubią zamiast jędrnego, pięknego wyrazu swojskiego wsunąć niemiecki w rozmowie z mówiącym literacką polszczyzną, gdyż wskutek wpływu języka niemieckiego i fałszywego ich traktowania przez swoich taki swojski, szczery jak złoto wyraz uważają często za brzydki. W takim razie wystarczy w ciągu rozmowy użyć odpowiedniego wyrazu polskiego, który w istocie najczęściej będzie równoznaczny z odpowiednim wyrazem kaszubskim: Kaszuba, który pod zewnętrzną flegmą posiada dużo bystrości, wyraz polski podchwyci i zapamięta. —