Strona:Zielinski Historia Polski-Poslowie.djvu/001

Posłowie historiograficzne

 Dzieje II Rzeczypospolitej ściągały baczną uwagę historyków polskich niemal od chwili zakończenia II wojny światowej. Naukowe owoce tego zainteresowania kazały jednak czekać na siebie dość długo. Złożyły się na to rozliczne przyczyny, wśród nich przede wszystkim krótkość dystansu historycznego, dzielącego pierwsze lata powojenne od klęski wrześniowej, zniszczenie lub rozproszenie wie lu ważnych materiałów źródłowych, zasobów archiwalnych i bibliotecznych, brak odpowiedniej kadry historyków, wreszcie — last but not least — presja klimatu rozrachunkowego, nasyconego głębokim rozgoryczeniem i emocjami, zrozumiałymi po klęsce, ale nie sprzyjającymi spokojnej, rzeczowej analizie naukowej tak niedawnej i bolesnej przeszłości.
 Ewolucja ilościowa i jakościowa badań nad ćwierćwieczem 1914-1939, a zwłaszcza dwudziestoleciem międzywojennym, znalazła w pewnej mierze swe odzwierciedlenie w podstawowej dokumentacji twórczości naukowo-historycznej lat powojennych, w wydawanej systematycznie przez Instytut Historii PAN Bibliografii historii polskiej. Wykazuje ona, że liczba publikacji na temat II Rzeczypospolitej wynosiła w 1950 r. zaledwie 34 pozycje, 1955 — 130, 1965 — 342, 1975 — 491, a także, iż ich udział w całokształcie twórczości historiograficznej zwiększał się z roku ni rok wydatnie. Przede wszystkim jednak istotnym zmianom uległ jej profil tematyczny i charakter. Przeważające początkowo pozycje raczej publicystyczne lub opracowania tzw. demaskatorskie ustępowały od drugiej połowy lat pięćdziesiątych artykułom i rozprawom naukowym, mono grafiom, wydawnictwom źródeł. Rodziła się w ten sposób podstawa, na której z czasem powstać, mogły długo i niecierpliwie oczekiwane ujęcia syntetyczne dziejów drugiej niepodległości. Czy i w jakiej mierze jest to podstawa dostatecznie szeroka i solidna dla takich przedsięwzięć — oto pytanie, które stawało i staje przed każdym historykiem, podejmującym tego rodzaju próbę, niewątpliwie jedną z najtrudniejszych w pracy historyka.
 Jest rzeczą niemożliwą na parudziesięciu stronach druku dokonać pełnego przeglądu nawet tylko ważniejszych pozycji spośród kilku setek opracowań, traktujących o czasach II Rzeczypospolitej i okolicznościach, w jakich powstała, tj. w czasach I wojny światowej. Dlatego też uwagi poniższe odnoszą się jedynie do tej części niemałego dorobku historiografii polskiej, której przedmiotem są najbardziej węzłowe wątki problemowe ćwierćwiecza 1914-1939 i której wyniki stały się w głównej mierze podstawą niniejszego opracowania. Dotyczy to również niektórych wydawnictw źródeł, w tym i materiałów pamiętnikarskich. Na szczególną uwagę z tego punktu widzenia zasługują próby ujęć syntetycznych,