Strona:Zielinski Historia Polski-Poslowie.djvu/012

zaniugo z funkcjonowaniem systemu parlamentarnego w innych krajach europejskich, a także z realiami sytuacji politycznej w Polsce przed i po 1926 r. Mowa tu o pracach m. in. M. Pietrzaka Rządy parlamentarne w Polsce w latach 1919—1926, Warszawa 1969; A. Ajnenkiela Spór o model parlamentaryzmu polskiego do roku 1926, Warszawa 1972; tegoż Parlamentaryzm II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975; S. Krukowskiego Geneza konstytucji Z I7 marca 1921 r., Warszawa 1977. Duże znaczenie dla historyka dziejów politycznych mają też publikacje historyków prawa, w szczególności Historia państwa i prawa Polski (1918-1939) pod red. F. Ryszki, cz. I, Warszawa 1962, oraz J. Bardacha, B. Leśnodorskiego, M. Pietrzaka Historia państwa i prawa polskiego, Warszawa 1976, w której obszerna część 3, pióra M. Pietrzaka, prawie w całości poświęcona jest okresowi II Rzeczypospolitej. Ze względu na swój syntetyczny charakter te dwie ostatnie pozycje z konieczności eksponują i charakteryzują jedynie problemy najistotniejsze i najbardziej węzłowe, co tym bardziej podnosi ich walor w oczach historyka "ogólnego" i w jego warsztacie.
 Już w pierwszych latach niepodległości ujawniły się także inne istotne zagadnienia, których rozpoznanie stanowi ważną przesłankę dla opracowań o aspiracjach syntezy historycznej. Mowa tu m. in. o kwestii stosunków między Kościołem i państwem, ważkiej nie tylko ze względu na silną, historycznie ugruntowaną pozycję katolicyzmu i Kościoła w życiu narodu, ale również wówczas nader aktualnej z uwagi na rozbieżne stanowiska na ten temat w sejmowych debatach nad konstytucją, a w kilka lat później nad tekstem konkordatu z Watykanem; nie mówiąc już o właściwie nieustannych sporach i konfliktach wokół nauczania religii w szkołach. Problemy te znalazły odbicie głównie w kilku obszernych studiach historycznych i prawnohistorycznych, zamieszczonych w czasopismach naukowych bądź pracach zbiorowych, jak Szkice zdziejów papiestwa, pod red. naukową K. Piwarskiego, wyd. 2, Warszawa 1961. Stosunkowo nieliczne są też odrębne monografie na ten temat, co niewątpliwie łączy się z niezwykle obszerną i rozproszoną podstawą źródłową do tych badań (zwłaszcza podstawą prasową), jak też z nie zawsze łatwym dostępem do niezbędnych źródeł. Mimo to książka W. Mysłka Kościół Katolicki w Polsce w latach 1918—1939 (Zarys historyctny), Warszawa 1966, jak też J. Wisłockiego Konkordat polski Z 1925 roku. Zagadnienia prawno-polityczne (tu m. in. obszerna bibliografia), stanowią obiecujący punkt wyjścia do dalszych badań na tym polu.
 Nie mniej węzłowym problemem II Rzeczypospolitej było zagadnienie mniejszości narodowych, ich położenia, stosunku do państwa i odwrotnie. Zachodzi wyraźna dysproporcja między rangą tego problemu a skromnym miejscem, jakie zajmuje on w powojennej historiografii polskiej. Wyjątek pod tym względem stanowi jedynie mniejszość niemiecka, która stała się przedmiotem wielu artykułów, przyczynków i także opracowań monograficznych, choć przeważnie regionalnych. Wskazać tu trzeba m. in. na prace M. Cygańskiego Mniejszość niemiecka w Polsce centralnej w latach 1919—1939, Łódź 1962; R. Staniewicza Mniejszość niemiecka w województwie śląskim w latach 1922—1923, Katowice 1965, K. Grünberga Niemcy i ich organizacje polityczne w Polsce międzywojennej, Warszawa 1970, T. Falęckiego Niemieckie szkolnictwo mniejszościowe na Górnym Śląsku w latach 1922—1939, Katowice 1970; H. Rechowicza Sejm śląski