Strona:Zielinski Historia Polski-Poslowie.djvu/016

gencji w tymże obozie. Wiele światła na te zagadnienia rzucają Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego w latach 1936-1937, wstęp i oprac. L. Chajna, cz. 1-2, Warszawa 1964.
 Przegrupowania w układzie sił politycznych zaznaczyły się także w kołach opozycji, choć nie na taką skalę, jak w czasach Centrolewu, i nie w kierunku na lewo. Pisze o tym H. Przybylski, Front Morges w okresie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1972.
 Dalej idące cele w walce o zmiany w stosunkach i układzie sił politycznych — mianowicie stworzenie „jednolitego frontu”, „frontu ludowego”, demokratycznego „frontu antyfaszystowskiego” — stawiał sobie ruch robotniczy, przede wszystkim KPP. Problemy z tym związane znalazły silne (choć o bardzo nierównej wartości naukowej) odbicie w licznych publikacjach regionalnych, rzadziej w pracach traktujących te zagadnienia w skali ogólnokrajowej, jak praca F. Kalickiej Z zagadnień jednolitego frontu KPP i PPS w latach 1933 — 1934, Warszawa 1967, czy — w skali stołecznej — Z. Szczygielskiego Walka o jednolity front w Warszawie 1933 — 1935, Warszawa 1972.· Jednakże prace te nie sięgają poza rok 1935, a więc czasów, kiedy jednolitofrontowe decyzje VII Zjazdu Międzynarodówki Komunistycznej z 1935 r. miały być w praktyce realizowane. Tę lukę w pewnej mierze wypełniają niektóre opracowania o zakroju syntetycznym, zwłaszcza J. Kowalskiego Komunistyczna Partia Polski 1935 — 1938, Warszawa 1975.
 Przemiany, zachodzące w stosunkach wewnętrznych, znajdowały z reguły swe odzwierciedlenie mniej lub bardziej dokładne w opracowaniach poświęconych dziejom poszczególnych partii i ruchów politycznych. Z punktu widzenia syntezy historii II Rzeczypospolitej opracowania te mają o tyle istotne znaczenie, że z natury rzeczy ujmują owe przemiany w formie skrótowej i przedstawiają je niejako w ekstrakcie, a więc to, co — zdaniem poszczególnych autorów — w nich najważniejsze.
 Zrobiono pod tym względem dużo, choć nadal niektóre ważne fragmenty panoramy partyjno-politycznej II Rzeczypospolitej czekają na ujęcia o ambicji syntetycznej. Odnosi się to m.in. do KPP, która stała się wprawdzie przedmiotem wielu prac, ale stosunkowo niewielu o takich właśnie ambicjach. Prace te zresztą obejmują niejednokrotnie tylko pierwsze pięciolecie niepodległej Polski (do II Zjazdu KPRP), jak np. popularny zarys H. Malinowskiego Powstanie i pierwszy okres działalności KPP, Warszawa 1958, czy F. Świetlikowej Komunistyczna Partia Robotnicza Polski 1918-1923, Warszawa 1968, Z uwagi na specyficzne warunki powstawania i późniejszej działalności oraz charakter i rolę odegraną w czasie powstań i plebiscytu śląskiego należy też zwrócić uwagę na F. Hawranka Ruch komunistyczny na Górnym Śląsku w latach 1918-1921, Wrocław 1966, oraz wzmiankowaną pracę J. Radziejowskiego o KPZU. Na wszechstronnej podstawie źródłowej oparta jest obszerna historia KPP w ostatnim dziesięcioleciu jej istnienia, pióra J. Kowalskiego, pt. Trudne lata. Problemy rozwoju polskiego ruchu robotniczego 1919 — 1935, Warszawa 1966, oraz wspomniana już Komunistyczna Partia Polski 1935 — 1938. Nieunikniona kontrowersyjność pewnych ujęć czy ocen nie podważa wagi tych niewątpliwie najpoważniejszych jak dotąd prób naukowego przedstawienia dziejów KPP (do obu