Strona:Zielinski Historia Polski-Poslowie.djvu/019

szawa 1972 (wcześniej o tejże partii popularna praca S. Jareckiej, Warszawa 1961), czy J. R. Szaflika Z dziejów Zjednoczenia Lewicy Chłopskiej „Samopomoc” 1928—1931, Warszawa 1968 (wcześniej publikacja źródeł do dziejów tejże organizacji, przygorowana przez B. Dymka i L. Hassa, Warszawa 1964).
 Gorzej ma się rzecz z piśmiennictwem historycznym na temat innych stronnictw ludowych, w tym PSL „Wyzwolenia” oraz zjednoczonego w 1931 r. Stronnictwa Ludowego, choć i one były przedmiotem wielu badań i publikacji. M. in. utworzeniu i wewnętrznym stosunkom w łonie Stronnictwa Ludowego dużo uwagi poświęcił J. Borkowski w pracy Postawa polityczna chłopów polskich w latach 1930—1935, Warszawa 1970. Odnosi się to również do czołowej organizacji młodzieży wiejskiej „Wici”, której rozwojem, dążeniami i obliczem społeczno-politycznym zajęli się w oddzielnych monografiach m. in. D. Gałaj, J. Kowal, J. Borkowski, S. Jarecka. Istotne rozszerzenie horyzontów badawczych na polu historii ruchu ludowego przyniosły liczne również prace regionalne, dotyczące m. in. Wielkopolski, Kieleckiego, Lubelskiego, Rzeszowskiego, Łódzkiego, Pomorza, wśród nich obszerne i bogato udokumentowane książki M. Stańskiego Rozwój ruchu ludowego na Pomorzu Gdańskim w latach 1920—1926, Poznań 1960, czy zwłaszcza Z. Hemmerlinga Ruch ludowy w Wielkopolsce 1919—1939, Warszawa 1971. Nie mniej istotny wkład do syntezy historii ruchu ludowego stanowią prace, poświęcone pewnym specjalnym i ważnym dziedzinom jego działalności, np. problemom samorządu chłopskiego, spółdzielczości, oświaty i samokształcenia, prasy itp. Wymieńmy tu dla przykładu H. Trockiej Spółdzielczość w programach i polityce stronnictw ludowych do roku 1939, Warszawa 1969; A. Łuczaka Samorząd terytorialny w programach i działalności stronnictw ludowych, Warszawa 1973; A. Paczkowskiego Prasa polityczna ruchu ludowego 1918—1931, Warszawa 1970.
 Historiografia polskiego ruchu ludowego może poszczycić się stosunkowo silnie rozbudowaną biografistyką, wyprzedzającą niewątpliwie wszystkie inne partie i nurty polityczne II Rzeczypospolitej. Świadczy o tym nie tylko bardzo pożyteczny zbiór życiorysów politycznych 24 czołowych przywódców ruchu ludowego (Przywódcy ruchu ludowego. Szkice biograficzne. Praca zbior. pod red. A. Więzikowej, Warszawa 1968), ale także parę innych biografii o dużej wartości naukowej, jak S. Gizy Jan Dąbski. Biografia, Warszawa 1969, czy zwłaszcza A. Zakrzewskiego Wincenty Witos. Chłopski polityk i mąż stanu, Warszawa 1977, która zarówno ze względu na rangę polityczną Witosa, jak też dokumentację i warstwę interpretacyjną stanowi jedno z najwybitniejszych osiągnięć polskiej biografistyki powojennej. Również dokumentacja pamiętnikarska ruchu ludowego należy do silnych jego stron i odpowiednio szeroko wykorzystywana jest przez historyków. Dotyczy to nie tylko wielu czołowych przywódców ruchu, jak Witos, Rataj, Thugutt, lecz również niejednokrotnie szeregowych jego działaczy. Ruch ludowy jest jedynym wielkim ruchem politycznym w Polsce międzywojennej, który — jak już wspomniano — dysponuje opublikowanym po wojnie zbiorem swych podstawowych dokumentów programowych.
 Poważny dorobek historiografii polskiego ruchu ludowego stał się dobrą podstawą do realizacji ujęć o charakterze syntetycznym. Wśród kilku tego rodzaju prób za najpełniejszą i najbardziej dojrzałą uznać należy dwutomowy